Ο Φεμινισμός Είναι για Όλους | Κεφάλαιο 11: Βάζοντας τέλος στη βία

Το Feminism is for Everybody της bell hooks είναι πολύ καλό εισαγωγικό εγχειρίδιο για το φεμινισμό, για τη φεμινιστική θεωρία και για το κίνημα. Απευθύνεται σε όποιον ενδιαφέρεται να μάθει για το σύγχρονο φεμινισμό, καθώς εκφράζει σε γενικές γραμμές το τρίτο κύμα και έννοιες όπως η διαθεματικότητα. Θεωρούμε πως είναι χρήσιμο να υπάρχει μεταφρασμένο στα ελληνικά και να είναι διαθέσιμο στο σάιτ μας, καθώς αναλύει με απλή, κατανοητή γλώσσα γιατί όντως ο φεμινισμός είναι για όλους. Κάθε κεφάλαιο θα αναρτάται μόλις μεταφράζεται.

11

ΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΕΛΟΣ ΣΤΗ ΒΙΑ

Μια από τις πιο διαδεδομένες θετικές παρεμβάσεις του σύγχρονου φεμινιστικού κινήματος παραμένει μακράν η προσπάθεια να δημιουργήσει και να διατηρήσει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση σχετικά με την ενδοοικογενειακή βία, καθώς και τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στη σκέψη και τη δράση μας αν θέλουμε να την εξαλείψουμε. Σήμερα το πρόβλημα της ενδοοικογενειακής βίας συζητιέται σε τόσους πολλούς κύκλους, από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μέχρι πανεπιστήμια, που συχνά ξεχνάμε ότι το σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα ήταν η δύναμη που αποκάλυψε και εξέθεσε θεαματικά την ατέλειωτη πραγματικότητα της ενδοοικογενειακής βίας. Αρχικά η φεμινιστική έμφαση στην ενδοοικογενειακή βία υπογράμμισε την ανδρική βία κατά των γυναικών, αλλά όσο το κίνημα προχωρούσε στοιχεία έδειξαν ότι υπήρχε επίσης ενδοοικογενειακή βία σε σχέσεις του ιδίου φύλου,  ότι οι γυναίκες σε σχέσεις με γυναίκες ήταν και είναι συχνά θύματα κακοποίησης, ότι τα παιδιά ήταν επίσης θύματα της ενήλικης πατριαρχικής βίας προκαλούμενη και από γυναίκες και από άνδρες.

Η πατριαρχική βία στο σπίτι βασίζεται στην πεποίθηση ότι είναι αποδεκτό ένα άτομο με μεγαλύτερη ισχύ να ελέγχει τους άλλους μέσα από διάφορες μορφές καταναγκασμού Αυτός ο διευρυμένος ορισμός της ενδοοικογενειακής βίας περιλαμβάνει την ανδρική βία κατά των γυναικών, τη βία από και προς άτομα του ιδίου φύλου και τη βία των ενηλίκων κατά των παιδιών. Ο όρος «πατριαρχική βία» είναι χρήσιμος επειδή, σε αντίθεση με την πιο αποδεκτή φράση «ενδοοικογενειακή βία», θυμίζει συνεχώς στον ακροατή ότι η βία στο σπίτι είναι συνδεδεμένη με το σεξισμό και τη σεξιστική σκέψη καθώς και με την ανδρική κυριαρχία. Από πολύ παλιά, ο όρος ενδοοικογενειακή βία χρησιμοποιείται ως ένας «μαλακός» όρος που υποδηλώνει ότι προκύπτει σε ένα οικείο πλαίσιο που είναι ιδιωτικό και κάπως λιγότερο απειλητικό, λιγότερο βίαιο από τη βία που συμβαίνει έξω από το σπίτι. Δεν είναι έτσι, δεδομένου ότι περισσότερες γυναίκες ξυλοκοπούνται και δολοφονούνται πιο συχνά στο σπίτι από ό,τι εξω. Επίσης, οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να αντιλαμβάνονται την ενδοοικογενειακή βία μεταξύ ενηλίκων ως ξεχωριστή και διακριτή από τη βία κατά των παιδιών, ενώ δεν είναι. Συχνά τα παιδιά υφίστανται κακοποίηση καθώς προσπαθούν να προστατεύσουν μια μητέρα που δέχεται επίθεση από έναν άνδρα σύντροφο ή σύζυγο, ή καταστρέφονται συναισθηματικά όταν γίνονται μάρτυρες βίας και κακοποίησης.

Ακριβώς όπως μια συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών σε τούτη τη χώρα πιστεύουν στην ίση αμοιβή για ίση εργασία, οι περισσότεροι πιστεύουν ότι οι άνδρες δε θα πρέπει να δέρνουν τις γυναίκες και τα παιδιά. Ωστόσο, όταν ακούνε ότι η ενδοοικογενειακή βία είναι η άμεση έκβαση του σεξισμού, ότι δεν θα τελειώσει μέχρι να τελειώσει και ο σεξισμός, δεν είναι σε θέση να κάνουν αυτό το λογικό άλμα καθώς αυτό απαιτεί την αμφισβήτηση και την αλλαγή θεμελιωδών τρόπων σκέψης σχετικά με το φύλο. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ανήκω σε εκείνες τις σπάνιες φεμινίστριες θεωρητικούς που πιστεύουν ότι είναι ζωτικής σημασίας για το φεμινιστικό κίνημα να έχει στην ημερήσια διάταξη και ως επιτακτικό τελικό στόχο τη λήξη όλων των μορφών βίας. Η φεμινιστική έμφαση στην πατριαρχική βία κατά των γυναικών πρέπει να παραμείνει πρωταρχικό μέλημα. Ωστόσο, το να τονίζεται η ανδρική βία κατά των γυναικών με τρόπο που υπονοεί ότι είναι πιο φρικτή από όλες τις άλλες μορφές πατριαρχικής βίας, δεν εξυπηρετεί την προώθηση των συμφερόντων του φεμινιστικού κινήματος. Θολώνει την πραγματικότητα στην οποία μεγάλο μέρος της πατριαρχικής βίας καταφέρεται σε παιδιά από σεξιστικές γυναίκες και άνδρες.

Σε μια ενθουσιώδη προσπάθεια να επιστήσουν την προσοχή στην ανδρική βία κατά των γυναικών, οι ρεφορμίστριες φεμινίστριες στοχάστριες εξακολουθούν να επιλέγουν συχνά την απεικόνιση των γυναικών ως πάντα θύματα και τα μόνα θύματα. Το γεγονός ότι πολλές βίαιες επιθέσεις σε παιδιά διαπράττονται από γυναίκες δεν επισημαίνεται το ίδιο και θεωρείται ως άλλη μια έκφραση της πατριαρχικής βίας. Γνωρίζουμε πλέον ότι τα παιδιά παραβιάζονται όχι μόνο όταν είναι οι άμεσοι στόχοι της πατριαρχικής βίας, αλλά και όταν αναγκάζονται να γίνουν μάρτυρες βίαιων πράξεων. Αν όλες οι φεμινίστριες στοχάστριες εξέφραζαν οργή ενάντια στην πατριαρχική βία που ασκείται από γυναίκες, τοποθετώντας την επί ίσοις όροις με τη βία των ανδρών κατά των γυναικών, θα είχε γίνει και θα γινόταν ακόμα και σήμερα πιο δύσκολο για την κοινή γνώμη να αγνοήσει την έμφαση που δίνεται στην πατριαρχική βία, με το να τη βλέπουν ως πρόγραμμα δράσης κατά των ανδρών.

Οι ενήλικες που υπήρξαν θύματα πατριαρχικής βίας που διαπράττεται από γυναίκες γνωρίζουν ότι οι γυναίκες δεν είναι μη βίαιες, όσες έρευνες κι αν υπάρχουν που μας λένε ότι οι γυναίκες είναι περισσότερο διατεθειμένες να χρησιμοποιούν μη-βία. Η αλήθεια είναι ότι τα παιδιά δεν έχουν καμία οργανωμένη συλλογική φωνή για να μιλήσουν για την πραγματικότητα του πόσο συχνά είναι αντικείμενα γυναικείας βίας. Αν δεν είχαμε αυτό τον τεράστιο αριθμό παιδιών που χρειάζονται ιατρική βοήθεια λόγω βίας που ασκείται από γυναίκες και άνδρες, ίσως να μην υπήρχε κανένα στοιχείο που να τεκμηρίωνε τη γυναικεία βία.

Αυτές τις ανησυχίες τις εξέφρασα πρώτη φορά στο κεφάλαιο «Φεμινιστικό Κίνημα για το Τέλος της Βίας» στο Feminist Theory: From Margin to Center, δηλώνοντας:  

Είναι απαραίτητο ο συνεχής φεμινιστικός αγώνα να βάλει τέλος στη βία κατά των γυναικών. Είναι απαραίτητο αυτός ο αγώνας να θεωρηθεί ως συστατικό στοιχείο μιας συνολικής κίνησης για τον τερματισμό της βίας. Μέχρι στιγμής το φεμινιστικό κίνημα έχει επικεντρωθεί κατά κύριο λόγο στην ανδρική βία, και κατά συνέπεια προσδίδει αξιοπιστία σε σεξιστικά στερεότυπα που θέλουν τους άνδρες να είναι βίαιοι ενώ οι γυναίκες όχι. Τους άνδρες να είναι κακοποιητές, τις γυναίκες θύματα. Αυτό το είδος της σκέψης μας επιτρέπει να αγνοούμε την έκταση στην οποία οι γυναίκες (με τους άνδρες) σε αυτήν την κοινωνία δέχονται και  διαιωνίζουν την ιδέα ότι είναι αποδεκτό μια κυρίαρχη ομάδα να διατηρεί εξουσία επί της κυριαρχούμενης μέσω καταναγκασμού. Μας επιτρέπει να παραβλέπουμε ή να αγνοούμε την έκταση στην οποία οι γυναίκες ασκούν καταπιεστική εξουσία πάνω σε άλλους ή ενεργούν βίαια. Το γεγονός ότι οι γυναίκες ίσως να μη τη διαπράττουν τόσο συχνά όσο οι άνδρες δεν αναιρεί την πραγματικότητα της γυναικείας βίας. Πρέπει να δούμε τόσο τους άνδρες όσο και τις γυναίκες σε αυτή την κοινωνία ως ομάδες που υποστηρίζουν τη χρήση της βίας αν θέλουμε να την εξαλείψουμε. Μια μητέρα που δεν είναι ποτέ βίαιη, αλλά διδάσκει τα παιδιά της, ειδικά τους γιους της, ότι η βία είναι ένα αποδεκτό μέσο άσκησης κοινωνικού ελέγχου, εξακολουθεί να συνεργεί στην πατριαρχική βία. Ο τρόπος σκέψης της πρέπει να αλλάξει.

 

Είναι σαφές ότι οι περισσότερες γυναίκες δεν χρησιμοποιούν βία για να κυριαρχήσουν στους άνδρες (αν και ένας μικρός αριθμός γυναικών κακοποιούν τους άνδρες στη ζωή τους), αλλά πολλές γυναίκες πιστεύουν ότι ένα άτομο στην εξουσία έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει βία για να τη διατηρήσει. Μια τεράστια πλειοψηφία γονέων χρησιμοποιούν κάποια μορφή σωματικής ή λεκτικής επίθεσης εναντίον των παιδιών. Εφόσον οι γυναίκες παραμένουν οι κύριες φροντιστές των παιδιών, τα γεγονότα επιβεβαιώνουν την πραγματικότητα, ότι δηλαδή δεδομένου ενός ιεραρχικού συστήματος σε μια κουλτούρα κυριαρχίας που ενδυναμώνει τις γυναίκες (όπως η σχέση γονέα-παιδιού), πολύ συχνά χρησιμοποιούν καταναγκαστικά μέτρα για να διατηρήσουν την κυριαρχία τους. Σε μια κουλτούρα κυριαρχίας όλοι διαμορφώνονται με τρόπο που τους κάνει να βλέπουν τη βία ως αποδεκτό μέσο κοινωνικού ελέγχου. Οι κυρίαρχες ομάδες  διατηρούν την εξουσία τους με την απειλή (που μπορεί είτε να υλοποιηθεί είτε όχι) ότι θα χρησιμοποιείται κακοποιητική τιμωρία, σωματική ή ψυχολογική, κάθε φορά που οι ιεραρχικές δομές απειλούνται, είτε αυτό είναι η σχέση αρσενικού-θηλυκού, είτε ο δεσμός μεταξύ γονέα και παιδιού.

Η ανδρική βία κατά των γυναικών έχει λάβει πολλή προσοχή από τα μέσα ενημέρωσης (όπως επισημαίνεται από πραγματικές δικαστικές υποθέσεις όπως η δίκη εναντίον του O. J. Simpson), αλλά η ευαισθητοποίηση δεν έχει οδηγήσει το αμερικανικό κοινό να αμφισβητήσει τα βαθύτερα αίτια αυτής της βίας, να αμφισβητήσει την πατριαρχία. H σεξιστική σκέψη συνεχίζει να υποστηρίζει την ανδρική κυριαρχία και τη βία αυτής ως συνέπεια. Δεδομένου ότι οι μάζες των άνεργων ανδρών και της εργατικής τάξης δεν αισθάνονται ισχυροί στις θέσεις εργασίας τους εντός της λευκής ρατσιστικής πατριαρχίας, ενθαρρύνεται η ιδέα του να αισθάνονται ότι το μοναδικό μέρος όπου θα έχουν απόλυτη εξουσία και σεβασμό είναι το σπίτι. Οι άνδρες παροτρύνονται από άλλους άνδρες που ανήκουν σε ομάδες της κυβερνούσας τάξης, να δεχτούν την κυριαρχία που υφίστανται στο δημόσιο χώρο της εργασίας και να πιστεύουν ότι ο ιδιωτικός χώρος του σπιτιού και οι στενές σχέσεις θα αποκαταστήσουν την αίσθηση ισχύος που εξισώνουν με την αρρενωπότητα. Καθώς όλο και περισσότεροι άνδρες είναι άνεργοι ή παίρνουν χαμηλούς μισθούς, και όλο και περισσότερες γυναίκες έχουν αρχίσει να δουλευουν, ορισμένοι άνδρες αισθάνονται ότι η χρήση βίας είναι ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούν να παγιώσουν και να διατηρήσουν την εξουσία και την κυριαρχία μέσα στο σεξιστικό ρόλο της έμφυλης  ιεραρχίας. Μέχρι να ξεμάθουν το σεξιστικό τρόπο σκέψης που τους λέει ότι έχουν το δικαίωμα να κυριαρχούν επί των γυναικών με οποιοδήποτε μέσο, ​​η ανδρική βία κατά των γυναικών θα συνεχίσει να είναι ο κανόνας.

Από τις αρχές της φεμινιστικής σκέψης, οι ακτιβίστριες συχνά αποτύγχαναν να παρομοιάσουν την ανδρική βία κατά των γυναικών με τον ιμπεριαλιστικό μιλιταρισμό. Αυτή η σύνδεση συχνά δε γινόταν επειδή εκείνοι που ήταν εναντίον της ανδρικής βίας συχνά δέχονταν ή ακόμη και υποστήριζαν τη στρατοκρατία. Όσο η σεξιστική σκέψη διαμορφώνει τα αγόρια ως «δολοφόνους», είτε στο φαντασιακό ρόλο του «καλού εναντίον κακού» είτε ως στρατιώτες του ιμπεριαλισμού προκειμένου να διατηρήσουν εξουσία επί άλλων χωρών, η πατριαρχική βία κατά των γυναικών και των παιδιών θα συνεχίζεται. Τα τελευταία χρόνια, καθώς  νέοι άνδρες με διαφορετικό υπόβαθρο έχουν διαπράξει φρικτές πράξεις βίας, υπήρξε εθνική καταδίκη των πράξεων αυτών, αλλά σχεδόν καμία προσπάθεια να γίνει σύνδεση αυτής της βίας με τη σεξιστική σκέψη.

Κλείνω το κεφάλαιο σχετικά με τη βία στο Feminist Theory: From Margin to Center τονίζοντας ότι οι άνδρες δεν είναι οι μόνοι άνθρωποι που δέχονται, συγχωρούν, και διαιωνίζουν τη βία, που δημιουργούν μια κουλτούρα βίας. Καλώ τις γυναίκες να αναλάβουν την ευθύνη για το ρόλο που παίζουν στην επιδοκιμασία της βίας:

Με το να εφιστούμε την προσοχή μόνο στην ανδρική βία κατά των γυναικών, ή με το να χαρακτηρίζουμε τη στρατοκρατία απλά ως άλλη μια έκφραση της ανδρικής βίας, αποτυγχάνουμε στην επαρκή αντιμετώπιση του προβλήματος της βίας και καθιστούμε δύσκολη τη δημιουργία βιώσιμων στρατηγικών αντίστασης και λύσεων …. Ενώ φυσικά δε χρειάζεται να μειώσουμε τη σοβαρότητα του προβλήματος της ανδρικής βίας κατά των γυναικών, ή της ανδρικής βίας κατά των εθνών ή του πλανήτη, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν από κοινού καταντήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες κουλτούρα βίας και πρέπει να εργαστούν από κοινού για να διαμορφώσουν και να δημιουργήσουν εκ νέου την κουλτούρα τους. Οι γυναίκες και οι άνδρες πρέπει να αντιταχθούν στη χρήση της βίας ως μέσο κοινωνικού ελέγχου σε όλες τις εκφάνσεις της:  πόλεμο, βία ανδρών κατά των γυναικών, βία ενηλίκων κατά των παιδιών, εφηβική βία, φυλετική βία, κ.λπ. Οι φεμινιστικές προσπάθειες για τον τερματισμό της ανδρικής βίας κατά των γυναικών πρέπει να επεκταθούν σε ένα κίνημα για τον τερματισμό όλων των μορφών βίας. Και είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι γονείς να μάθουν να εξασκούν το ρόλο τους με μη βίαιο τρόπο. Γιατί τα παιδιά μας δεν θα στραφούν μακριά από τη βία αν είναι ο μόνος τρόπος που ξέρουν να χειρίζονται δύσκολες καταστάσεις.

 

Στη χώρα μας, η βία ανησυχεί και απασχολεί ένα τεράστιο αριθμό ανθρώπων, οι οποίοι πεισματικά αρνούνται να συνδέσουν αυτή τη βία με την πατριαρχική σκέψη ή την ανδρική κυριαρχία. Η φεμινιστική σκέψη προσφέρει μια λύση. Και είναι στο χέρι μας να καταστήσουμε αυτή τη λύση διαθέσιμη σε όλους.

(μετάφραση από την Aegeria)

---

Δείτε την Εισαγωγή
Δείτε το 1ο Κεφάλαιο: Φεμινιστική πολιτική
Δείτε το 2ο Κεφάλαιο: Καλλιέργεια συνείδησης
Δείτε το 3ο Κεφάλαιο: Η γυναικεία αδελφοσύνη είναι ακόμη ισχυρή
Δείτε το 4ο Κεφάλαιο: Φεμινιστική μόρφωση για κριτική συνείδηση
Δείτε το 5ο Κεφάλαιο: Δικό μας σώμα, δικός μας εαυτός
Δείτε το 6ο Κεφάλαιο: Ομορφιά μέσα και έξω
Δείτε το 7ο Κεφάλαιο: Φεμινιστικός και ταξικός αγώνας
Δείτε το 8ο Κεφάλαιο: Παγκόσμιος φεμινισμός
Δείτε το 9ο Κεφάλαιο: Γυναίκες και εργασία
Δείτε το 10ο Κεφάλαιο: Φυλή και φύλο
Δείτε το 12ο Κεφάλαιο: Φεμινιστική αρρενωπότητα