Ο Φεμινισμός Είναι για Όλους | Κεφάλαιο 3: Η γυναικεία αδελφοσύνη είναι ακόμα ισχυρή

Το Feminism is for Everybody της bell hooks είναι πολύ καλό εισαγωγικό εγχειρίδιο για το φεμινισμό, για τη φεμινιστική θεωρία και για το κίνημα. Απευθύνεται σε όποιον ενδιαφέρεται να μάθει για το σύγχρονο φεμινισμό, καθώς εκφράζει σε γενικές γραμμές το τρίτο κύμα και έννοιες όπως η διαθεματικότητα. Θεωρούμε πως είναι χρήσιμο να υπάρχει μεταφρασμένο στα ελληνικά και να είναι διαθέσιμο στο σάιτ μας, καθώς αναλύει με απλή, κατανοητή γλώσσα γιατί όντως ο φεμινισμός είναι για όλους. Κάθε κεφάλαιο θα αναρτάται μόλις μεταφράζεται.

3

Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΑΔΕΛΦΟΣΥΝΗ ΕΙΝΑΙ ΑΚΟΜΑ ΙΣΧΥΡΗ

 Όταν πρωτοχρησιμοποιήθηκε το σύνθημα «η γυναικεία αδελφοσύνη είναι ισχυρή» ήταν εκπληκτικό. Ξεκίνησα την ολοκληρωτική συμμετοχή μου στο φεμινιστικό κίνημα όταν ήμουν δευτεροετής στο κολέγιο. Καθώς φοίτησα σε κολέγιο θηλέων ένα χρόνο πριν μεταφερθώ στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, ήξερα από πρώτο χέρι τη διαφορά στην αυτοπεποίθηση και στην επιβολή των γυναικών σε αίθουσες με άτομα ίδιου φύλου και σε αίθουσες όπου υπήρχαν άντρες. Στο Στάνφορντ οι άντρες κυριαρχούσαν σε κάθε αίθουσα. Οι γυναίκες μιλούσαν λιγότερο, έπαιρναν λιγότερες πρωτοβουλίες, και συχνά όταν μιλούσαν μετά βίας άκουγες τι έλεγαν. Η φωνή τους δεν είχε δύναμη και σιγουριά. Και ακόμη χειρότερα οι άντρες καθηγητές μας έλεγαν ξανά και ξανά ότι δεν ήμασταν τόσο έξυπνες όσο οι άντρες, ότι δε θα μπορούσαμε να γίνουμε «σπουδαίες» στοχάστριες, συγγραφείς, και τα λοιπά. Αυτές οι συμπεριφορές με σόκαραν μια που είχα έρθει από περιβάλλον μόνο με γυναίκες, όπου η πνευματική αξία μας και η πνευματική εκτίμηση επιβεβαιώνονταν συνεχώς από το πρότυπο ακαδημαϊκής διάκρισης που έθεταν οι κυρίως γυναίκες καθηγήτριές μας για εμάς και για τον εαυτό τους.

Ήμουν υπόχρεη στην αγαπημένη μου λευκή καθηγήτρια αγγλικής φιλολογίας που πίστευε ότι δεν έπαιρνα την ακαδημαϊκή καθοδήγηση που χρειαζόμουν στο κολέγιο θηλέων μας επειδή δεν είχε πρόγραμμα εντατικής συγγραφής. Με παρότρυνε να πάω στο Στάνφορντ. Πίστευε ότι κάποτε θα ήμουν σημαντική στοχάστρια και συγγραφέας. Στο Στάνφορντ η ικανότητά μου αμφισβητούνταν συνεχώς. Άρχισα να έχω αμφιβολίες για τον εαυτό μου. Τότε το φεμινιστικό κίνημα συντάραξε την πανεπιστημιούπολη. Φοιτήτριες και καθηγήτριες απαιτούσαν να δοθεί τέλος στη διάκριση με βάση το φύλο εντός και εκτός της αίθουσας διδασκαλίας. Πω πω, ήταν έντονη και καταπληκτική περίοδος. Εκεί παρακολούθησα τα πρώτα μου μαθήματα γυναικείων σπουδών με τη συγγραφέα Τίλι Όλσεν (Tillie Olsen), που υποχρέωνε τους φοιτητές της να σκέφτονται πρώτα τη μοίρα των γυναικών της εργατικής τάξης. Εκεί η λόγια και μελλοντική βιογράφος της Αν Σέξτον (Anne Sexton), η Νταϊάν Μίντλμπρουκ (Diane Middlebrook), έδωσε ένα ποίημά μου χωρίς όνομα στους φοιτητές στο μάθημα σύγχρονης ποίησης και μας ζήτησε να προσδιορίσουμε αν το άτομο που το έγραψε ήταν άντρας ή γυναίκα, ένα πείραμα που μας έκανε να σκεφτούμε κριτικά την εκτίμηση της συγγραφής με βάση τις προκαταλήψεις για το φύλο. Εκεί άρχισα να γράφω το πρώτο μου βιβλίο στα 19 μου, το Ain’t I a Woman: Black Woman and Feminism. Καμία από αυτές τις υπέροχες μεταμορφώσεις δε θα γινόταν χωρίς να δημιουργήσει το φεμινιστικό κίνημα ένα θεμέλιο αλληλεγγύης μεταξύ των γυναικών.

Αυτό το θεμέλιο βασιζόταν στην κριτική μας για αυτό που τότε λέγαμε «εχθρό μέσα μας», που αναφερόταν στον εσωτερικευμένο σεξισμό μας. Όλες ξέραμε από πρώτο χέρι ότι είχαμε μάθει ως γυναίκες από την πατριαρχική σκέψη να βλέπουμε τον εαυτό μας ως κατώτερες των αντρών, να βλέπουμε τον εαυτό μας ως πάντα και μόνο σε ανταγωνισμό η μία με την άλλη για την πατριαρχική έγκριση, να κοιτάζουμε η μία την άλλη με ζήλια, φόβο, και μίσος. Η σεξιστική σκέψη μάς έκανε να κρίνουμε η μία την άλλη χωρίς συμπόνια και να τιμωρούμε η μία την άλλη σκληρά. Η φεμινιστική σκέψη μάς βοήθησε να ξεμάθουμε το γυναικείο μίσος για τον εαυτό μας. Μας επέτρεψε να απελευθερωθούμε από τη λαβή της πατριαρχικής σκέψης στη συνείδησή μας.

Το αντρικό δέσιμο πάντα ήταν αποδεκτή και επικυρωμένη πλευρά της πατριαρχικής κουλτούρας. Θεωρούταν δεδομένο ότι οι άντρες σε ομάδες θα έμεναν ενωμένοι, θα στήριζαν ο ένας τον άλλον, θα ήταν ομαδικοί παίκτες, θα έβαζαν το καλό της ομάδας πάνω από το ατομικό όφελος και την αναγνώριση. Το γυναικείο δέσιμο δεν ήταν δυνατό μέσα στην πατριαρχία· ήταν προδοσία. Το φεμινιστικό κίνημα δημιούργησε το πλαίσιο για το γυναικείο δέσιμο. Δε δενόμασταν ενάντια στους άντρες, δενόμασταν για να προστατεύσουμε τα συμφέροντά μας ως γυναίκες. Όταν εναντιωνόμασταν στους καθηγητές που δε δίδασκαν βιβλία από γυναίκες δεν το κάναμε επειδή δε συμπαθούσαμε αυτούς τους καθηγητές (συχνά τους συμπαθούσαμε)· θέλαμε να δοθεί τέλος στις προκαταλήψεις για το φύλο στην αίθουσα διδασκαλίας και στο πρόγραμμα σπουδών.

Η φεμινιστικές μεταμορφώσεις που γίνονταν στο μικτό κολέγιό μας στις αρχές της δεκαετίας του ’70 γίνονταν και στον κόσμο του σπιτιού και της δουλειάς. Καταρχάς το φεμινιστικό κίνημα παρότρυνε τις γυναίκες να μη βλέπουμε πια τον εαυτό μας και το σώμα μας ως ιδιοκτησία των αντρών. Για να απαιτήσουμε έλεγχο της σεξουαλικότητάς μας, δικαίωμα στην αποτελεσματική αντισύλληψη και στην αναπαραγωγή, τέλος στο βιασμό και στη σεξουαλική παρενόχληση, έπρεπε να έχουμε αλληλεγγύη. Για να αλλάξουμε οι γυναίκες τις διακρίσεις στην εργασία έπρεπε να ασκούμε πίεση ως ομάδα για να αλλάξει η δημόσια πολιτική. Η αμφισβήτηση και η αλλαγή του γυναικείου σεξιστικού τρόπου σκέψης ήταν το πρώτο βήμα για τη δημιουργία της ισχυρής γυναικείας αδελφοσύνης που τελικά θα συγκλόνιζε το έθνος.

Ακριβώς μετά από την επανάσταση των πολιτικών δικαιωμάτων το φεμινιστικό κίνημα τη δεκαετία του ’70 και του ’80 άλλαξε την εικόνα του έθνους μας. Οι φεμινίστριες ακτιβίστριες που έκαναν δυνατές αυτές τις αλλαγές νοιάζονταν για την ευημερία όλων των γυναικών. Καταλαβαίναμε ότι η πολιτική αλληλεγγύη μεταξύ των γυναικών που εκφράζεται στην αδελφοσύνη είναι κάτι παραπάνω από τη θετική αναγνώριση των εμπειριών των γυναικών, ακόμη και από την κοινή συμπόνια για τα κοινά δεινά.  Η φεμινιστική γυναικεία αδελφοσύνη έχει τις ρίζες της στην κοινή δέσμευση να παλέψουμε ενάντια στην πατριαρχική αδικία, ό,τι μορφή κι αν έχει αυτή η αδικία. Η πολιτική αλληλεγγύη μεταξύ των γυναικών πάντα υπονομεύει το σεξισμό και ετοιμάζει το έδαφος για την ανατροπή της πατριαρχίας. Είναι σημαντικό ότι η γυναικεία αδελφοσύνη δε θα ήταν ποτέ δυνατή πέρα από τα σύνορα της φυλής και της τάξης αν οι γυναίκες ατομικά δεν ήταν διατεθειμένες να αποβάλουν τη δύναμή τους να κυριαρχούν και να εκμεταλλεύονται υφιστάμενες ομάδες γυναικών. Όσο οι γυναίκες χρησιμοποιούν τη δύναμη της τάξης ή της φυλής για να εξουσιάζουν άλλες γυναίκες, η φεμινιστική γυναικεία αδελφοσύνη δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί πλήρως.

Καθώς περισσότερες γυναίκες αρχίζουν να διεκδικούν καιροσκοπικά το φεμινισμό τη δεκαετία του ’80 χωρίς να περνούν από τη φεμινιστική καλλιέργεια συνείδησης που θα τους έδινε τη δυνατότητα να αποβάλουν το σεξισμό τους, η πατριαρχική υπόθεση ότι οι ισχυροί πρέπει να κυβερνούν τους αδύναμους διαπότιζε τις σχέσεις τους με τις άλλες γυναίκες. Καθώς οι γυναίκες, ιδιαίτερα οι προνομιούχες λευκές γυναίκες που πριν δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα, άρχισαν να αποκτούν ταξικό προνόμιο χωρίς να αποβάλουν τον εσωτερικευμένο σεξισμό τους, η διάσπαση μεταξύ των γυναικών έγινε πιο έντονη. Όταν οι έγχρωμες γυναίκες σχολίαζαν κριτικά το ρατσισμό μέσα στην κοινωνία ως σύνολο και τραβούσαν την προσοχή στους τρόπους με τους οποίους ο ρατσισμός είχε διαμορφώσει και είχε εμποτίσει τη φεμινιστική θεωρία και πρακτική, πολλές λευκές γυναίκες γύρισαν απλώς την πλάτη στο όραμα της γυναικείας αδελφοσύνης, κλείνοντας το νου και την καρδιά τους. Αυτό ίσχυε εξίσου στο θέμα του ταξικού διαχωρισμού μεταξύ των γυναικών.

Θυμάμαι τότε που φεμινίστριες, κυρίως λευκές γυναίκες με ταξικό προνόμιο, συζητούσαν το θέμα της πρόσληψης οικιακής βοηθού, προσπαθώντας να βρουν τρόπο να μη συμμετέχουν στην υπαγωγή και τη στέρηση του ανθρωπισμού λιγότερο προνομιούχων γυναικών. Μερικές από αυτές τις γυναίκες δημιούργησαν με επιτυχία θετικούς δεσμούς με τις γυναίκες που προσλάμβαναν ώστε να υπάρχει αμοιβαία πρόοδος σε πιο ευρύ πλαίσιο ανισότητας. Αντί να εγκαταλείψει κάποια το όραμα της γυναικείας αδελφότητας επειδή δεν μπορούσε να πραγματοποιήσει κάποια ουτοπική κατάσταση, αρκούσε να λάβει υπόψη τις ανάγκες όλων όσων αφορούσε η συζήτηση. Αυτή ήταν η δύσκολη δουλειά της φεμινιστικής αλληλεγγύης μεταξύ των γυναικών. Δυστυχώς, καθώς εντεινόταν ο καιροσκοπισμός μέσα στο φεμινισμό, καθώς τα φεμινιστικά οφέλη έγιναν κοινά και επομένως θεωρούνταν δεδομένα, πολλές γυναίκες δεν ήθελαν να δουλέψουν σκληρά για να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν αλληλεγγύη.

Μεγάλος αριθμός γυναικών εγκατέλειψε απλώς την ιδέα της γυναικείας αδελφοσύνης. Γυναίκες που κάποτε σχολίαζαν κριτικά και αμφισβητούσαν την πατριαρχία παρατάχθηκαν ξανά με τους σεξιστές άντρες. Ριζοσπάστριες που ένιωθαν προδομένες από τον άγριο αρνητικό ανταγωνισμό μεταξύ των γυναικών συχνά αποσύρονταν. Σε αυτό το σημείο το φεμινιστικό κίνημα, που είχε στόχο τη θετική μεταμόρφωση της ζωής όλων των γυναικών, έγινε πιο στρωματοποιημένο. Το όραμα της αδελφοσύνης που ήταν η κραυγή συγκέντρωσης του κινήματος φαινόταν σε πολλές γυναίκες ότι δεν είχε πια σημασία. Η πολιτική αλληλεγγύη μεταξύ των γυναικών που ήταν η δύναμη που έφερνε τη θετική αλλαγή υπονομευόταν και απειλούταν συνεχώς, όπως γίνεται και τώρα. Η συνέπεια είναι να χρειαζόμαστε τώρα ανανεωμένη δέσμευση στην πολιτική αλληλεγγύη μεταξύ των γυναικών όσο τη χρειαζόμασταν όταν ξεκίνησε το σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα.

Όταν ξεκίνησε το σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα είχαμε ένα όραμα γυναικείας αδελφοσύνης χωρίς συγκεκριμένη κατανόηση της δουλειάς που θα χρειαζόταν να κάνουμε για να πραγματοποιήσουμε την πολιτική αλληλεγγύη. Μέσω εμπειρίας και σκληρής δουλειάς και, ναι, με το να μαθαίνουμε από τις αποτυχίες και τα λάθη μας, τώρα έχουμε θεωρητικό υλικό και κοινή πρακτική που μπορεί να μάθει σε όσες έκαναν μεταστροφή στη φεμινιστική πολιτική τι πρέπει να γίνει για να δημιουργήσουμε, να συντηρήσουμε και να προστατεύσουμε την αλληλεγγύη μας. Εφόσον μεγάλος αριθμός νέων γυναικών γνωρίζει ελάχιστα για το φεμινισμό και πολλές υποθέτουν λανθασμένα ότι ο σεξισμός δεν είναι πλέον το πρόβλημα, η φεμινιστική εκπαίδευση για κριτική συνείδηση πρέπει να είναι συνεχής. Οι πιο παλιές φεμινίστριες στοχάστριες δεν πρέπει να υποθέτουν ότι οι νέες γυναίκες θα αποκτήσουν γνώση για το φεμινισμό καθώς θα ενηλικιώνονται. Χρειάζονται καθοδήγηση. Γενικά οι γυναίκες στην κοινωνία μας ξεχνούν την αξία και τη δύναμη της γυναικείας αδελφοσύνης. Το ανανεωμένο φεμινιστικό κίνημα πρέπει να σηκώσει ξανά ψηλά το λάβαρο και να φωνάξει ξανά «η γυναικεία αδελφοσύνη είναι ισχυρή».

Ριζοσπαστικές ομάδες γυναικών συνεχίζουν τη δέσμευσή μας να χτίσουμε αδελφοσύνη, να κάνουμε τη φεμινιστική πολιτική αλληλεγγύη μεταξύ των γυναικών διαρκή πραγματικότητα. Συνεχίζουμε τη δουλειά του δεσίματος πέρα από τα όρια της φυλής και της τάξης. Συνεχίζουμε να εφαρμόζουμε την αντισεξιστική σκέψη και πράξη που δηλώνει την πραγματικότητα ότι οι γυναίκες μπορούν να καταφέρουν την αυτοπραγμάτωση και την επιτυχία χωρίς να υπερισχύουν η μία της άλλης. Και έχουμε την τύχη να ξέρουμε κάθε μέρα της ζωής μας ότι η αδελφοσύνη είναι απτή δυνατότητα, ότι η γυναικεία αδελφοσύνη είναι ακόμη ισχυρή.

(μετάφραση από suzie)

Δείτε την Εισαγωγή
Δείτε το 1ο Κεφάλαιο: Φεμινιστική πολιτική
Δείτε το 2ο Κεφάλαιο: Καλλιέργεια συνείδησης
Δείτε το 4ο Κεφάλαιο: Φεμινιστική μόρφωση για κριτική συνείδηση
Δείτε το 5ο Κεφάλαιο: Δικό μας σώμα, δικός μας εαυτός
Δείτε το 6ο Κεφάλαιο: Ομορφιά μέσα και έξω
Δείτε το 7ο Κεφάλαιο: Φεμινιστικός και ταξικός αγώνας
Δείτε το 8ο Κεφάλαιο: Παγκόσμιος φεμινισμός
Δείτε το 9ο Κεφάλαιο: Γυναίκες και εργασία
Δείτε το 10ο Κεφάλαιο: Φυλή και φύλο
Δείτε το 11ο Κεφάλαιο: Βάζοντας τέλος στη βία
Δείτε το 12ο Κεφάλαιο: Φεμινιστική αρρενωπότητα