Ο Φεμινισμός Είναι για Όλους | Κεφάλαιο 10: Φυλή και φύλο

Το Feminism is for Everybody της bell hooks είναι πολύ καλό εισαγωγικό εγχειρίδιο για το φεμινισμό, για τη φεμινιστική θεωρία και για το κίνημα. Απευθύνεται σε όποιον ενδιαφέρεται να μάθει για το σύγχρονο φεμινισμό, καθώς εκφράζει σε γενικές γραμμές το τρίτο κύμα και έννοιες όπως η διαθεματικότητα. Θεωρούμε πως είναι χρήσιμο να υπάρχει μεταφρασμένο στα ελληνικά και να είναι διαθέσιμο στο σάιτ μας, καθώς αναλύει με απλή, κατανοητή γλώσσα γιατί όντως ο φεμινισμός είναι για όλους. Κάθε κεφάλαιο θα αναρτάται μόλις μεταφράζεται.

10

ΦΥΛΗ ΚΑΙ ΦΥΛΟ

Καμία παρέμβαση δεν άλλαξε το πρόσωπο του αμερικανικού φεμινισμού περισσότερο από την απαίτηση να αναγνωρίσουν οι φεμινίστριες στοχάστριες την πραγματική υπόσταση της φυλής και του ρατσισμού. Όλες οι λευκές γυναίκες σε τούτη τη χώρα ξέρουν ότι η θέση τους είναι διαφορετική από εκείνη των μαύρων γυναικών / γυναικών άλλου χρώματος. To ξέρουν από τότε που ήταν μικρά κορίτσια μπροστά στην τηλεόραση και έβλεπαν μόνο τη δική τους εικόνα να αντιπροσωπεύεται, που διάβαζαν περιοδικά όπου επίσης έβλεπαν μόνο τη δική τους εικόνα. Ξέρουν ότι ο μόνος λόγος που οι μη λευκοί είναι απούσ@/ αόρατ@ είναι επειδή δεν είναι λευκοί Όλες οι λευκές γυναίκες σε τούτη τη χώρα ξέρουν ότι η λευκότητα είναι μια προνομιούχα κατηγορία. Το γεγονός ότι μπορούν να επιλέξουν να καταστείλουν ή να απαρνηθούν αυτή τη γνώση, δεν σημαίνει ότι δεν την έχουν. Σημαίνει ότι είναι σε άρνηση.

Καμία ομάδα λευκών γυναικών δεν κατανόησε τις διαφορές μεταξύ της δικής της θέσης και εκείνης των μαύρων γυναικών περισσότερο από την ομάδα πολιτικά συνειδητοποιημένων λευκών γυναικών που δραστηριοποιούνταν στον αγώνα για δικαιώματα του πολίτη. Ημερολόγια και απομνημονεύματα αυτής της περιόδου στην αμερικανική ιστορία γραμμένα από λευκές γυναίκες τεκμηριώνουν αυτή τη γνώση. Ωστόσο, πολλά από αυτά τα άτομα μετακινήθηκαν από τα δικαιώματα του πολίτη στην απελευθέρωση των γυναικών και ηγήθηκαν ενός φεμινιστικού κινήματος μέσα στο οποίο κατέστειλαν και απαρνήθηκαν την επίγνωση της διαφοράς που είχαν δει και ακούσει να αρθρώνεται από πρώτο χέρι στον αγώνα των δικαιωμάτων του πολίτη. Μόνο και μόνο επειδή συμμετείχαν σε αντιρατσιστικό αγώνα, δε σήμαινε ότι είχαν αποποιηθεί τον ακραίο ρατσισμό που προκύπτει από την ιδέα της λευκής επικυριαρχίας, ή της εντύπωσης ότι ήταν ανώτερες από τις μαύρες γυναίκες, πιο ενημερωμένες, καλύτερα μορφωμένες, και πιο κατάλληλες για να «ηγηθούν» ενός κινήματος.

Κατά πολλές έννοιες, ακολουθούσαν τα βήματα των προγόνων τους που ήταν υπέρ της κατάργησης της δουλείας και απαιτούσαν να δοθεί σε όλ@ (λευκές γυναίκες και ολ@ οι μαύρ@) δικαίωμα ψήφου, αλλά όταν ήρθαν αντιμέτωπ@ με το ενδεχόμενο να αποκτήσουν οι μαύροι άνδρες το δικαίωμα του εκλέγειν, ενώ βάσει του φύλου αυτό ήταν αδύνατο, επέλεξαν να συμμαχήσουν με τους άνδρες και ενώθηκαν κάτω από την κατηγορία της λευκής υπεροχής. Οι σύγχρονες λευκές γυναίκες που έβλεπαν με τα μάτια τους τη μαχητική απαίτηση για περισσότερα δικαιώματα για τους μαύρους ανθρώπους επέλεξαν ακριβώς εκείνη τη στιγμή για να διεκδικήσουν περισσότερα δικαιώματα και για τις ίδιες. Μερικά από αυτά τα άτομα ισχυρίζονται ότι η ενασχόληση με τη διεκδίκηση δικαιωμάτων του πολίτη ήταν εκείνη που τους έκανε να αντιληφθούν και να συνειδητοποιήσουν το σεξισμό και την σεξιστική καταπίεση. Ωστόσο, αν αυτή ήταν πράγματι η συνολική εικόνα, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει πως αυτή η νεοανακαλυφθείσα πολιτική συνειδητοποίηση της διαφορετικότητας θα μεταφερόταν και στον τρόπο με τον οποίο προσέγγιζαν θεωρητικά το σύγχρονο φεμινιστικό κίνημα.

Μπήκαν στο κίνημα διαγράφοντας και απαρνούμενες τη διαφορετικότητα, χωρίς να βάζουν τη φυλή μαζί με το φύλο, αλλά εξαλείφοντας τη φυλή από τη συνολική εικόνα. Το να φέρουν το φύλο στο προσκήνιο σήμαινε ότι οι λευκές γυναίκες θα μπορούσαν να βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, και θα μπορούσαν να οικειοποιηθούν το κίνημα ως αποκλειστικά δικό τους παρόλο που καλούσαν όλες τις γυναίκες να συμμετάσχουν. Το ουτοπικό όραμα της γυναικείας αλληλεγγύης που αναδύθηκε σε ένα φεμινιστικό κίνημα που αρχικά δεν πήρε τη φυλετική διαφορετικότητα ή τον αντι-ρατσιστικό αγώνα στα σοβαρά, δεν αιχμαλώτισε τη φαντασία των περισσότερων μαύρων γυναικών / γυναικών άλλου χρώματος. Οι μεμονωμένες μαύρες γυναίκες που δραστηριοποιούνταν στο κίνημα από την απαρχή του, ως επί το πλείστον παρέμειναν στη θέση τους. Όταν ξεκίνησε το φεμινιστικό κίνημα, η φυλετική ενσωμάτωση ήταν ακόμα σπάνια. Πολλοί μαύροι άνθρωποι μάθαιναν πώς να αλληλεπιδρούν με τους λευκους με αφορμή το ότι ήταν ισότιμοι, για πρώτη φορά στη ζωή τους. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν το ότι οι μεμονωμένες μαύρες γυναίκες που επέλεγαν το φεμινισμό ήταν απρόθυμες να γνωστοποιήσουν την ευαισθητοποίηση τους σχετικά με τα φυλετικά θέματα. Θα πρέπει να ήταν απίστευτα φοβερή η αίσθηση του να έχουν λευκές γυναίκες να προωθούν τη γυναικεία αλληλεγγύη σε έναν κόσμο όπου τις είχαν βιώσει κυρίως ως εκμεταλλεύτριες και καταπιεστές.

Μια νεότερη γενιά μαύρων γυναικών / γυναίκες άλλου χρώματος στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και στις αρχές του ’80 αμφισβήτησε το ρατσισμό των λευκών γυναικών. Σε αντίθεση με τις μεγαλύτερες μαύρες γυναίκες συμμάχους, εμείς είχαμε ως επί το πλείστον εκπαιδευτεί σε κυρίως λευκά περιβάλλοντα. Οι περισσότερ@ από μάς δεν ήταν ποτέ σε υποδεέστερη θέση σε σχέση με μια λευκή γυναίκα. Οι περισσότερ@ από εμάς δεν είχαμε δουλέψει. Ποτέ δεν ήμασταν στη θέση μας. Ήμασταν σε ευνοϊκότερη θέση όσον αφορούσε την κριτική του ρατσισμού και της «λευκής επικυριαρχίας» μέσα στο κίνημα των γυναικών. Οι μεμονωμένες λευκές γυναίκες που είχαν προσπαθήσει να οργανώσουν το κίνημα γύρω από το λάβαρο της κοινής καταπίεσης δημιουργώντας την εντύπωση ότι οι γυναίκες αποτελούσαν μια έμφυλη τάξη / κάστα, ήταν οι πιο απρόθυμες να αναγνωρίσουν τις διαφορές μεταξύ των γυναικών, διαφορές που επισκίαζαν όλες τις κοινές εμπειρίες που είχαν οι γυναίκες. Η φυλή ήταν η πιο προφανής διαφορά.

Στη δεκαετία του ’70 έγραψα το πρώτο προσχέδιο του Ain’t I a Woman: Black Women and Feminism. Ήμουν 19 ετών. Δεν είχα δουλέψει ποτέ σε πλήρη απασχόληση. Είχα έρθει από μια φυλετικά διαχωρισμένη μικρή πόλη στο νότο, στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Ενώ είχα μεγαλώσει αντιστεκόμενη στην πατριαρχική σκέψη, το πανεπιστήμιο ήταν το μέρος όπου ενστερνίστηκα τη φεμινιστική πολιτική θεωρία και πρακτική. Ήταν εκεί, που ως η μόνη μαύρη γυναίκα σε φεμινιστικές αίθουσες, σε περιβάλλον συνειδητοποίησης και ευαισθητοποίησης, άρχισα να ασχολούμαι με το φυλετικό και το έμφυλο θεωρητικά. Ήταν εκεί που άρχισα να απαιτώ αναγνώριση του τρόπου με τον οποίο οι ρατσιστικές προκαταλήψεις διαμόρφωναν τη φεμινιστική σκέψη και την παρότρυνση για αλλαγή. Σε άλλες περιοχές, μεμονωμένες μαύρες γυναίκες / γυναίκες άλλου χρώματος ασκούσαν την ίδια κριτική.

Εκείνο τον καιρό οι λευκές γυναίκες που ήταν απρόθυμες να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα του ρατσισμού και των φυλετικών διαφορών, μας κατηγόρησαν ως προδότριες που εισαγάγαμε το φυλετικό ζήτημα. Λανθασμένα, το αντιλήφθηκαν ως εκτροπή από την επικέντρωση στο φύλο. Στην πραγματικότητα, απαιτούσαμε να κοιτάξουμε τη θέση των γυναικών ρεαλιστικά, και αυτή η ρεαλιστική κατανόηση να χρησιμεύσει ως θεμέλιο για μια πραγματική φεμινιστική πολιτική θεωρία και πρακτική. Η πρόθεσή μας δεν ήταν να μειώσουμε το όραμα της γυναικείας αλληλεγγύης. Επιδιώξαμε να θέσουμε σε εφαρμογή μια συγκεκριμένη πολιτική αλληλεγγύης που θα επέτρεπε την πραγματική αδελφοσύνη μεταξύ γυναικών. Γνωρίζαμε ότι δε θα μπορούσε να υπάρξει πραγματική αδελφοσύνη μεταξύ λευκών γυναικών και γυναικών άλλου χρώματος αν οι λευκές γυναικες δεν ήταν σε θέση να αποποιηθούν τη λευκή ανωτερότητα και αν το φεμινιστικό κίνημα δεν ήταν θεμελιωδώς αντι-ρατσιστικό.

Οι κρίσιμες παρεμβάσεις γύρω από τη φυλή δεν κατέστρεψαν το κίνημα των γυναικών. Το έκαναν ισχυρότερο. Το ότι ξεπεράστηκε η άρνηση σε σχέση με το φυλετικό, βοήθησε τις γυναίκες να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα της διαφορετικότητας σε όλα τα επίπεδα. Και εμείς επιτέλους θέταμε σε εφαρμογή ένα κίνημα που δεν τοποθετούσε τα ταξικά συμφέροντα των προνομιούχων γυναικών, ειδικά των λευκών γυναικών, πάνω από εκείνα όλων των άλλων. Θέσαμε σε εφαρμογή ένα όραμα γυναικείας αλληλεγγύης όπου μπορούσαν να εκφραστούν οι πραγματικότητες όλων μας. Δεν έχει υπάρξει κανένα σύγχρονο κίνημα για κοινωνική δικαιοσύνη, όπου μεμονωμέν@ συμμετέχοντες και συμμετέχουσες ασχολούμεν@ με την διαλεκτική ανταλλαγή που έλαβε χώρα μεταξύ φεμινιστριών στοχαστριών για το φυλετικό, που να οδήγησε στον αναστοχασμό μεγάλου μέρους της φεμινιστικής θεωρίας και πρακτικής. Το γεγονός ότι οι συμμετέχουσ@ς στο φεμινιστικό κίνημα μπορούσαν να έρθουν αντιμέτωπ@ με την κριτική και την αμφισβήτηση, ενώ εξακολουθούσαν να παραμένουν ολόψυχα αφοσιωμέν@ σε ένα όραμα για δικαιοσύνη και απελευθέρωση, είναι μια απόδειξη της δύναμης και της ισχύος του κινήματος. Αυτό μας δείχνει ότι όσο λάθος κι αν είχαν κάνει οι φεμινίστριες στοχάστριες στο παρελθόν, η θέληση για αλλαγή, η θέληση να δημιουργήσουν πλαίσιο για αγώνα και απελευθέρωση, παραμένει ισχυρότερη από την ανάγκη για προσκόλληση σε λάθος πεποιθήσεις και υποθέσεις.

Για χρόνια έβλεπα την απροθυμία των λευκών φεμινιστριών στοχαστριών να αναγνωρίσουν τη σημασία της φυλής. Είδα την άρνησή τους να αποποιηθούν τη λευκή υπεροχή, την απροθυμία τους να αναγνωρίσουν το γεγονός ότι ένα αντι-ρατσιστικό φεμινιστικό κίνημα ήταν το μόνο πολιτικό θεμέλιο που θα έκανε τη γυναικεία αλληλεγγύη πραγματικότητα. Και είδα και την επανάσταση στη συνειδητοποίηση που συνέβη όταν μεμονωμένες γυναίκες άρχισαν να απελευθερώνονται από την άρνηση, να απελευθερώνονται από το ρατσιστικό τρόπο σκέψης της λευκής υπεροχής. Αυτές οι απίστευτες αλλαγές αποκατέστησαν την πίστη μου στο φεμινιστικό κίνημα και ενίσχυσαν την αλληλεγγύη που αισθάνομαι προς όλες τις γυναίκες.

Γενικά η φεμινιστική σκέψη και θεωρία έχει ωφεληθεί από όλες τις κρίσιμες παρεμβάσεις για το θέμα της φυλής. Το μόνο προβληματικό πεδίο ήταν η μεταφορά της θεωρίας στην πράξη. Ενώ μεμονωμένες λευκές γυναίκες έχουν ενσωματώσει αναλύσεις για το φυλετικό σε ένα πολύ μεγάλο μέρος του ακαδημαϊκού φεμινισμού, αυτές οι ιδέες δεν είχαν τόσο μεγάλο αντίκτυπο στην καθημερινή σχέση μεταξύ των λευκών γυναικών και των γυναικών άλλου χρώματος. Οι αντι-ρατσιστικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ γυναικών είναι δύσκολες σε μια κοινωνία που παραμένει φυλετικά διαχωρισμένη. Παρά τα διάφορα περιβάλλοντα εργασίας, η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου ακόμα συναναστρέφεται μόνο με άτομα της δικής τους ομάδας. Ο συνδυασμός ρατσισμού και σεξισμού δημιουργούν επιβλαβή εμπόδια μεταξύ των γυναικών. Μέχρι στιγμής οι φεμινιστικές στρατηγικές για να αλλάξει αυτό δεν έχουν αποδειχτεί πολύ χρήσιμες.

Οι μεμονωμένες λευκές γυναίκες και γυναίκες άλλου χρώματος που έχουν διαχειριστεί επιτυχημένα τις δυσκολίες ώστε να δημιουργήσουν χώρους όπου μπορούν να προκύψουν δεσμοί αγάπης και πολιτικής αλληλεγγύης, πρέπει να μοιραστούν τις μεθόδους και τις στρατηγικές που έχουμε εφαρμόσει με επιτυχία. Σχεδόν καθόλου προσοχή δε δίνεται στη σχέση μεταξύ κοριτσιών από διαφορετικές φυλές. Ο προκατειλημμένος ακαδημαϊκός φεμινισμός που επιχειρεί να δείξει ότι τα λευκά κορίτσια είναι κατά κάποιο τρόπο πιο ευάλωτα σε σεξιστική προσαρμογή συμπεριφοράς απ’ο,τι τα κορίτσια άλλου χρώματος, διαιωνίζει απλώς τη ρατσιστική θεώρηση ότι τα λευκά θηλυκά υποκείμενα χρειάζονται και αξίζουν περισσότερη προσοχή για τις ανησυχίες και τα δεινά τους σε σχέση με άλλες ομάδες. Πράγματι, ενώ τα κορίτσια άλλου χρώματος μπορεί να εκφράσουν μια διαφορετική συμπεριφορά απ’ο,τι οι λευκές ομόλογοί τους, παρ’όλ’αυτά όχι μόνο εσωτερικεύουν αυτό το σεξιστικό προγραμματισμό, αλλά είναι και πολύ πιο πιθανό να γίνουν θύματα του σεξισμού με μη αναστρέψιμες επιπτώσεις.

Το φεμινιστικό κίνημα, ιδιαίτερα το έργο μαύρων ακτιβιστριών με όραμα, άνοιξε το δρόμο για μια επανεξέταση της φυλής και του ρατσισμού που είχε θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία μας ως σύνολο. Σπάνια το αναγνωρίζουν αυτό το γεγονός τα κυρίαρχα ρεύματα κοινωνικής κριτικής. Ως φεμινίστρια θεωρητικός που έχει γράψει εκτενώς για το θέμα της φυλής και του ρατσισμού μέσα στο φεμινιστικό κίνημα, ξέρω ότι παραμένουν πολλά που πρέπει να αμφισβητηθούν και να αλλάξουν, αλλά είναι εξίσου σημαντικό να γιορτάσουμε τις τεράστιες αλλαγές που έχουν επιτευχθεί. Αυτή η γιορτή, της κατανόησης των θριάμβων μας και της χρήση τους ως υποδείγματα, σημαίνει ότι μπορούν να γίνουν γερό θεμέλιο για την οικοδόμηση ενός μαζικού αντι-ρατσιστικού φεμινιστικού κινήματος.

(μετάφραση από την Aegeria)

---

Δείτε την Εισαγωγή
Δείτε το 1ο Κεφάλαιο: Φεμινιστική πολιτική
Δείτε το 2ο Κεφάλαιο: Καλλιέργεια συνείδησης
Δείτε το 3ο Κεφάλαιο: Η γυναικεία αδελφοσύνη είναι ακόμη ισχυρή
Δείτε το 4ο Κεφάλαιο: Φεμινιστική μόρφωση για κριτική συνείδηση
Δείτε το 5ο Κεφάλαιο: Δικό μας σώμα, δικός μας εαυτός
Δείτε το 6ο Κεφάλαιο: Ομορφιά μέσα και έξω
Δείτε το 7ο Κεφάλαιο: Φεμινιστικός και ταξικός αγώνας
Δείτε το 8ο Κεφάλαιο: Παγκόσμιος φεμινισμός
Δείτε το 9ο Κεφάλαιο: Γυναίκες και εργασία
Δείτε το 11ο Κεφάλαιο: Βάζοντας τέλος στη βία