4 πράγματα που κάνουν στην πραγματικότητα οι άντρες όταν κάνουν το «δικηγόρο του διαβόλου» κατά του φεμινισμού

Το παρακάτω είναι μετάφραση του άρθρου που έγραψε η Melissa A. Fabello για το Everyday Feminism. Μπορείτε να διαβάσετε το πρωτότυπο κείμενο εδώ.

---

Μόλις έκανα μια εκπομπή στο ραδιόφωνο.

Σε αυτήν, μου ζητήθηκε να μιλήσω για την παρενόχληση στο δρόμο. Πιο συγκεκριμένα, μου ζητήθηκε να συζητήσω αυτό το άρθρο που έγραψα σχετικά με το ‘tatcalling’, δηλαδή την εμπειρία μου όπου τα τατουάζ μου εκλαμβάνονταν σαν πρόσκληση για να με παρενοχλούν στο δρόμο (ένα άρθρο που νομίζω ότι πολύς κόσμος λάτρεψε, παρεμπιπτόντως, αν λάβω υπόψη μου τον αριθμό των απειλών για τη ζωή μου που δέχτηκα μετά την δημοσίευσή του).

Οπότε ήξερα ήδη τι να περιμένω.

Αφού μου τέθηκαν μερικές γενικές ερωτήσεις οι οποίες επανειλημμένα με φέρνανε στη θέση να σχολιάσω την συχνή δικαιολογία ότι η παρενόχληση στο δρόμο είναι «απλά κομπλιμέντο» […] ο παρουσιαστής ζήτησε συγκεκριμένα από γυναίκες με τατουάζ να καλέσουν και να μοιραστούν τις εμπειρίες τους σχετικά με τα τατουάζ τους και την παρενόχληση στο δρόμο.

Οπότε δεν ήμουν ιδιαίτερα έκπληκτη όταν η πρώτη κλήση που δεχτήκαμε ήταν από άντρα.

Ο συγκεκριμένος κύριος υποστήριζε, ουσιαστικά, ότι αυτό το «νέο ρεύμα» φεμινισμού δείχνει υπερβολική ευαισθησία με το να επιμένει ότι οι «προσωπικές ζωές» μας και εμπειρίες μας έχουν οποιαδήποτε κοινωνικοπολιτική σημασία.

Το επιχείρημά του ήταν ότι δεν μπορούμε να συνδέσουμε την όποια κατάσταση με τη συστημική καταπίεση, και ότι το δικό μου επιχείρημα για το ότι τα υποτιθέμενα «άκακα κομπλιμέντα» στην πραγματικότητα υποδεικνύουν το πόσο λίγος σεβασμός υπάρχει για τα γυναικεία σώματα σε δημόσιους χώρους ήταν παράλογο.

Μετά με κατηγόρησε ότι έχω παράλογες αξιώσεις – το οποίο είναι αστείο, δεδομένου ότι αυτός ήταν που ερμήνευσε το «γυναίκες με τατουάζ, καλέστε και μοιραστείτε τις εμπειρίες σας» ως «τυχαίοι άντρες, πείτε μας τις σκέψεις σας!»

Και ξέρω ακριβώς γιατί κάλεσε, γιατί ένωσε τόσο υποχρεωμένος να μοιραστεί τις καθόλου πρωτότυπες σκέψεις του.

Ήθελε απλά να μας δείξει την ουσιαστική «άλλη πλευρά» όσων συζητάγαμε, αφού η δική μου στάση ήταν τόσο «μονόπλευρη» και «προκατειλημμένη». Απλά ήθελε να κάνει «λογικό, ορθολογικό διάλογο» για αυτό το θέμα – πάνω στο οποίο δεν έχει καμία εμπειρία – με το να μου πει ότι έκανα λάθος.

Γιατί, ξέρετε, χρειαζόμαστε τόσο απελπισμένα να μάθουμε τι σκέφτονται οι άντρες για τις γυναικείες ζωές, ειδικά όσον αφορά το πόσο ο πόνος μας δεν είναι βάσιμος και πως λίγη «κοινή λογική» θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε ότι δεν είμαστε καταπιεσμένες – ειδάλλως είμαστε μίσανδρες φεμινίστριες που μας ενδιαφέρει μόνο η επανάληψη των απόψεών μας και το να μας λένε μόνο ναι.

Μάλιστα.

Μπορεί όμως να είμαι άδικη. Μπορεί όντως να είμαι «υπερβολικά ευαίσθητη». Εξάλλου, το μόνο που έκανε εκείνος ήταν να κάνει το δικηγόρο του διαβόλου, σωστά; Γιατί να μην είμαι ευγνώμων για μια οπτική που μάλλον δεν έχω αναλογιστεί ποτέ στη ζωή μου;

Αν είσαι φεμινίστρια που χρησιμοποιεί έστω και λίγο το ίντερνετ, τότε σίγουρα ξέρεις για τι πράγμα μιλάω: αναρτείς ένα άρθρο για το χάσμα των μισθών αντρών και γυναικών, και ξαφνικά όλοι αυτοί οι σις, λευκοί, ετερόφυλοι άντρες ξεφυτρώνουν για να σου υπενθυμίσουν ότι τα στατιστικά είναι εσφαλμένα, οι γυναίκες παίρνουν περισσότερες άδειες, στις γυναίκες απλά δεν αρέσουν τα επαγγέλματα στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας – όλα με την πρόφαση ότι απλά «κάνουν το δικηγόρο του διαβόλου» – λες και δεν έχεις ακούσει ποτέ ξανά αυτά τα επιχειρήματα.

Και είναι όντως πρόφαση.

Γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι που κάνουν τον δικηγόρο του διαβόλου (κάτι που είναι χρήσιμο σε διαλόγους όταν η μια πλευρά δεν αντιπροσωπεύεται με σκοπό να παρουσιαστούν νέες πληροφορίες και να αλλάξει η οπτική γωνία κάποι@) με φεμινίστριες στην πραγματικότητα δεν κάνουν αυτό.

Έτσι, αν το ότι κάποι@ τοποθετείται ως νομική εκπροσώπηση του διαβόλου δεν είναι αρκετά ανησυχητικό από μόνο του, θέλω να αναλύσω ακριβώς γιατί, ειδικά σα φεμινίστριες και υπερασπιστ@ της κοινωνικής δικαιοσύνης, σηκώνουμε το φρύδι στο επιχείρημα «απλά κάνω το δικηγόρο του διαβόλου». Ξέρουμε ότι στην πραγματικότητα, κάνεις ένα από τα ακόλουθα τέσσερα πράγματα:

1. Αναμασάς (Και Ενισχύεις) Το Κατεστημένο

Αυτό που είναι αστείο όσον αφορά τον άντρα που ανέφερα ότι κάλεσε την ραδιοφωνική εκπομπή είναι το εξής: για το μεγαλύτερο κομμάτι της συνέντευξης μέχρι εκείνη τη στιγμή, ο παρουσιαστής μου έλεγε τι σκέφτονται οι άντρες σχετικά με την ενόχληση των γυναικών με την παρενόχληση στο δρόμο.

Αυτό σημαίνει ότι είχα ξοδέψει πολύ χρόνο δίνοντας αντεπιχειρήματα, τα οποία τα υποστήριζα τόσο με φεμινιστική ανάλυση όσο και με βιωματικές εμπειρίες – οι άντρες που αρνούνται να δεχτούν ότι η παρενόχληση στο δρόμο είναι προσβλητική δεν έχουν τίποτα από αυτά τα δύο.

Και μετά ο φίλος μας αυτός κάλεσε για να… επαναλάβει… όλες αυτές τις θέσεις.

Αυτός ο άντρας – ο οποίος έμοιαζε να θεωρεί τον εαυτό του ήρωα για όλη την ανθρωπότητα – κάλεσε για να αναμασήσει τις απόψεις που είχα ήδη αντικρούσει.

Και αυτές οι απόψεις – οι κοινώς αποδεκτές θέσεις πάνω σε οποιοδήποτε θέμα – είναι γνωστές ως «το κατεστημένο».

Όταν οι κοινωνιολόγοι χρησιμοποιούν τον όρο «κατεστημένο» αναφέρονται στις ήδη υπάρχουσες κοινωνικές δομές και αξίες μιας ορισμένης κουλτούρας την ορισμένη στιγμή. Στην ουσία είναι ο καθιερωμένος τρόπος που «έχουν τα πράγματα».

Το έργο των περισσότερων φεμινστ@ν και άλλων ακτιβιστ@ν είναι να αμφισβητήσουν το κατεστημένο, να σπρώξουν την κοινωνία να επανεξετάσει το «πως έχουν τα πράγματα», να σπρώξουν όλα τα άτομα να παρατηρήσουν τους τρόπους που είναι επιβλαβή, και να δουλέψουν για να τους αλλάξουν.

Έτσι, όταν «κάνεις το δικηγόρο του διαβόλου», κυριολεκτικά επαναλαμβάνεις το κατεστημένο, και μας λες πράγματα που ήδη ξέρουμε – γιατί όχι μόνο ζούμε και εμείς σε αυτόν τον χώρο και χρόνο και επομένως κατανοούμε τις νόρμες αυτής της κουλτούρας, αλλά προσπαθούμε να σκεφτούμε έξω από τις νόρμες, κάτι που απαιτεί να γνωρίζουμε αυτές τις νόρμες πολύ, πολύ καλά.

Και εσύ υποστηρίζεις καθόλου επαναστατικά ότι πρέπει να ακολουθήσουμε αυτές τις νόρμες.

Για να το ξεκαθαρίσω: δε λες τίποτα διαφωτιστικό. Στην ουσία απαντάς στην ερώτησή μας «Ναι αλλά τι θα γινόταν αν δεχόμασταν ότι 2+2 μπορεί να κάνει 5;» λέγοντας «Κοίτα, απλά κάνω το δικηγόρο του διαβόλου, αλλά 2+2 κάνει 4».

2. Αμφισβητείς Την Ικανότητά Μας Για Κριτική Σκέψη

Όταν κάποι@ απαντάει στην κριτική μου για την κοινωνία στην οποία ζούμε με κάτι που θεωρεί βαθυστόχαστο προβληματισμό ή αντίθεση, η πρώτη μου σκέψη είναι «δεν έχεις κανένα σεβασμό για μένα ως νοήμον πλάσμα».

Θα πω αρχικά ότι ενώ δεν θεωρώ ότι πρέπει να δίνουμε υπερβολική αξία στη νοημοσύνη (ειδικά τον πολύ περιορισμένο ορισμό που δίνουμε σε αυτή) ως χαρακτηριστικό (μεταξύ άλλων, αυτό είναι ableist) – και ναι ξέρω ότι όλοι εσείς οι δικηγόροι του διαβόλου θέλετε να διαφωνήσετε υποστηρίζοντας ότι η νοημοσύνη έχει μεγάλη αξία στην αναπαραγωγή του είδους μας – πιστεύω ότι πρέπει να σεβόμαστε όλους τους τρόπους με τους οποίους εκφράζεται η νοημοσύνη στα άτομα.

Για κάποι@ από εμάς, η νοημοσύνη μας εμφανίζεται στην κριτική μας σκέψη, ή τις ικανότητές μας να αναλύσουμε, αξιολογήσουμε, επαναπροσδιορίσουμε και επικοινωνήσουμε ιδέες.

Και όταν αναμασάς το κατεστημένο, επανεγκαθιστώντας τις νόρμες που προσπαθούμε να ξεπεράσουμε διακόπτοντας τη σκέψη μας ζητώντας μας να ξανασκεφτούμε πράγματα που έχουμε ήδη μελετήσει σε βάθος, μας κάνεις να καταλάβουμε ότι δεν πιστεύεις στην ικανότητά μας να σκεφτούμε με κριτικό τρόπο.

Πολλές φορές, αυτό που κάνει αυτό το γεγονός πιο εκνευριστικό είναι το ότι υπονοείται ότι ακριβώς επειδή έχουμε αυτές τις ταυτότητες τις οποίες αναλύουμε (για παράδειγμα, όταν γυναίκες μιλάνε για γυναικείες εμπειρίες), οι θέσεις μας είναι εξ’ορισμού προκατειλημμένες.

Δεν εμπιστεύεσαι την ικανότητά μας να εκλογικεύσουμε καταστάσεις γιατί υποθέτεις ότι οι απόψεις μας έχουν επηρεαστεί από τις εμπειρίες μας – λες και οι δικές σου απόψεις δεν είναι αντίστοιχα επηρεασμένες από τις δικές σου εμπειρίες.

Ενημέρωση για τους δικηγόρους του διαβόλου: δεν υπάρχει αμερόληπτη άποψη. Δεν μπορεί να υπάρχει, γιατί όλ@ έχουμε τις δικές μας αξίες όταν προσπαθούμε να λύσουμε «αντικειμενικά» ένα πρόβλημα.

Άρα είναι οι φεμινίστριες μεροληπτικές; Οι γυναίκες; Οι μη λευκοί άνθρωποι; Ναι. Όλ@ εμείς (και όλ@ αυτ@) είμαστε.

Αλλά τι σε κάνει να πιστεύεις ότι οι αντιλήψεις ενός, για παράδειγμα, λευκού σις άντρα δεν είναι μεροληπτικές, δεν επηρεάζονται από την κοινωνική του θέση;
Θα σου πω τι σε κάνει να το πιστεύεις: ότι έχεις συνηθίσει τόσο πολύ να ζεις σε έναν κόσμο που επιβεβαιώνει το προσωπικό σου βίωμα ως το «πώς έχουν τα πράγματα» που ποτέ δε σου έχει ζητηθεί να αναλογιστείς αυτές τις προκαταλήψεις σου.

Για άλλη μια φορά, επαναλαμβάνεις το κατεστημένο, το οποίο εξ’ ορισμού δεν αμφισβητείται.

Και όταν υποθέτεις ότι τα συμπεράσματά μας μας ήρθαν ουρανοκατέβατα ή εμφανίστηκαν μαγικά επειδή βλέπουμε τον κόσμο με πικρία λόγω των εμπειριών μας, υποθέτεις ότι είσαι υπεράνω της υποκειμενικότητας και άρα είσαι ο μόνος στη συζήτηση που μπορείς να σκεφτεί κριτικά.

3. Θεωρείς Ότι Οι Σκέψεις Σου Είναι Ανώτερες Από Τα Βιώματά Μας

Μακάρι να υπερέβαλα με αυτό το παράδειγμα, αλλά πραγματικά μια τυπική συζήτηση στο Facebook ανάμεσα σε μια φεμινίστρια και κάποι@ μη ειδήμων στο θέμα που συζητείται (ειδικά όταν πρόκειται για ετερόφυλο σις άντρα) έχει ως εξής:

– Η παρενόχληση στο δρόμο είναι προσβλητική.
– Όχι δεν είναι, είναι κομπλιμέντο.
– Πιστεύω ότι αυτό είναι κάτι που το αποφασίζω εγώ [ως η δέκτης αυτής της συμπεριφοράς]. Και εγώ δεν το εκλαμβάνω ως κομπλιμέντο.
– Ναι αλλά θα έπρεπε να το εκλαμβάνεις έτσι. Είναι κάτι τελείως άκακο.
– Δεν είναι άκακο. Είναι ντροπιαστικό, παραβιαστικό, και πολλές φορές μέχρι και επικίνδυνο.
– Αυτό που λες είναι γελοίο. Θα πρεπε να κολακεύεσαι.
– Ναι αλλά δεν κολακεύομαι. Αυτή η συμπεριφορά με ενοχλεί και με προσβάλει.
– Ναι καλά, στις γυναίκες αρέσει να τους λένε οι άντρες ότι είναι όμορφες.

Σε αυτό το σημείο, καμιά δεκαριά γυναίκες θα σχολιάσουν, εξηγώντας γιατί η παρενόχληση στο δρόμο τις βλάπτει, και θα μοιραστούν άρθρα, ιστορίες, και έρευνες για να υποστηρίξουν τη θέση τους. Μπορεί και μερικοί άντρες φεμινιστές να συμμετάσχουν στη συζήτηση υποστηρίζοντας αυτές τις γυναίκες. Αλλά ο αρχικός πείσμων σχολιαστής θα συνεχίσει να υποστηρίζει την άποψή του, παρά τις αυξανόμενες αποδείξεις ότι κάνει λάθος.

Έχω δει να συμβαίνει αυτό – ναι, και για το θέμα της κακοποίησης στο δρόμο, και για ένα εκατομμύριο άλλα  θέματα – ξανά και ξανά και ξανά.

Αυτό που δεν καταλαβαίνει αυτό το είδος δικηγόρου του διαβόλου είναι ότι η άποψή του (που συνήθως δεν του έχει καν ζητηθεί) δεν είναι πιο σημαντική από τα βιώματα και συναισθήματα του περιθωριοποιημένου ατόμου που μοιράζεται μια εμπειρία – ειδικά όταν αυτή η εμπειρία είναι σχεδόν καθολική.

Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορείς να αλλάξεις με τη λογική το πώς κάποια άτομα βιώνουν την ύπαρξή τους. Πίστεψέ με, μερικές φορές εύχομαι να μπορούσα να αλλάξω την αντίληψή μου για κάποιο θέμα και άρα να έχω ένα λιγότερο κακό βίωμα, αλλά δεν μπορώ.

Γιατί όσοι άντρες και να μας λένε ότι οι προθέσεις πίσω από τα σφυρίγματα στο δρόμο είναι άκακες, θα συνεχίσει να είναι μια προσβλητική εμπειρία.

Γιατί οι σκέψεις σου, όσο καλοπροαίρετες και μελετημένες και να είναι, είναι τόσο ασήμαντες μπροστά στο να είσαι περιθωριοποιημένο άτομο που βιώνει το τραύμα της καταπίεσης.

Πρέπει να είναι καταπληκτικό να είσαι σε τέτοια θέση ισχύος που να έχεις το προνόμιο να μιλάς με στόμφο για την θεωρία της καταπίεσης. Αλλά όταν διακόπτεις μια συζήτηση χτισμένη πάνω σε χρόνια εμπειρίας για να μοιραστείς «απλά τη σκέψη σου» ή για να κάνεις «απλά το δικηγόρο του διαβόλου», θέτεις τα πέντε δευτερόλεπτα περισυλλογής σου ως ίσα ή πιο αξιόλογα από την πραγματική ζωή κάποι@.

4. Βάζεις Φρένο Σε Έναν Διάλογο Αντί Να Συνεισφέρεις Σε Αυτόν

Θα σου πω κάτι που δε θες να ακούσεις (και ξέρω ότι δε θες να το ακούσεις, γιατί ούτε εγώ ήθελα να το ακούσω όταν το μάθαινα για πρώτη φορά): Η γνώμη σου δεν έχει πάντα σημασία.

Ξέρω ότι, ειδικά όσ@ βρισκόμαστε σε προνομιούχες θέσεις, διδασκόμαστε από μικρή ηλικία ότι μια άποψη δεν είναι σωστή ή λάθος, και ότι οι σκέψεις μας για τον κόσμο είναι σημαντικές και αξίζει να τις μοιραζόμαστε. Αλλά λυπάμαι που θα στο πω: αυτά είναι ανοησίες.

Υπάρχουν στιγμές που η αντίληψή σου για τον κόσμο θα είναι ανεκτίμητη – γιατί μόνο εσύ έχεις αυτή ακριβώς την άποψη και αυτό έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο, προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο, σε κάποιον βαθμό. Αλλά αυτό δεν ισχύει πάντα.

Και όταν η άποψή σου – ή αυτό που εσύ θεωρείς ως μια συναρπαστική και πρωτότυπη οπτική γωνία – ενισχύει το κατεστημένο, προσβάλλει το άτομο με το οποίο συζητάς, και καταλαμβάνει περιττό χώρο, τότε δεν συμμετέχεις σε έναν διάλογο. Τον διακόπτεις.

Και είτε το καταλαβαίνεις είτε όχι – είτε το θέλεις είτε όχι – αυτό είναι πάρα πολύ καταπιεστικό.

Οπότε, ξέρεις, απλά για να κάνω το δικηγόρο του διαβόλου, άκου μια σκέψη: μερικές φορές, αντί να λες τη γνώμη σου, είναι καλύτερα να δίνεις προσοχή στο διάλογο αντί να προσθέτεις περιττά και απλουστευτικά πράγματα σε αυτόν.

Αυτό θα έκανε πραγματικά περήφανο τον διάβολο.