Καταναλώνοντας προβληματική κουλτούρα: Προνόμιο και διαθεματικότητα

Με τόση φοβικότητα εκεί έξω, αναπόφευκτα η κουλτούρα που καταναλώνουμε θα έχει κάποια προβληματικά στοιχεία. Έτυχε τις τελευταίες μέρες να έχουμε κάνει πολλές σχετικές συζητήσεις, οπότε σημειώνω εδώ κάποια σημεία.

Οι σειρές και οι άνθρωποι που έπιασα σ’ αυτό το ποστ είναι ενδεικτικ@ και σίγουρα δεν εξαντλούν τη λίστα με τα απίστευτα πολλά και πολύ προβληματικά προϊόντα κουλτούρας που έχουμε διαθέσιμα ή παρακολουθούμε και αναστατωνόμαστε. Χάριν συντομίας έπιασα αυτά που προέκυψαν στις συζητήσεις μας τις τελευταίες δύο μέρες.

Είναι καλό να ξεκινήσουμε προτείνοντας το How to be a fan of problematic things. Αυτό το άρθρο προτείνει:

1. Αναγνώρισε πως αυτό το πράγμα που σου αρέσει είναι προβληματικό και μην προσπαθείς να το δικαιολογήσεις
2. Μην προσπερνάς ή αγνοείς συζητήσεις για τα προβληματικά σημεία αυτού του πράγματος που σου αρέσει.
3. Δέξου πως άλλοι μπορεί να έχουν και χειρότερες εκδοχές του πόσο ή πώς είναι προβληματικό κάτι που σου αρέσει.

Τονίζω το #3, γιατί το ν’ αναγνωρίσεις πως, παρ’ ό,τι εσένα κάτι σου αρέσει ενώ είναι προβληματικό, άλλοι άνθρωποι μπορεί να έχουν διαφορετικά όρια από εσένα και να μην μπορούν να το αντέξουν – κι αυτό είναι πολύ δύσκολο για μερικ@ς. Δεν είναι υποχρεωτικό για όλ@ς μας να αποδεχόμαστε τα ίδια πράγματα.

Είναι ακόμη σημαντικό να αναγνωρίζουμε και το δικαίωμα στ@ν άλλ@ να κριτικάρει πράγματα ή ανθρώπους που θεωρητικά ανήκουν στο ίδιο κίνημα. Το να κριτικάρω π.χ. τις τρανσφοβικές και cis-σεξίστριες φεμινίστριες το θεωρώ υποχρέωσή μου και θετική συνεισφορά στο κίνημα. Δεν είναι σε κανένα επίπεδο επίθεση εναντίον του φεμινισμού να κριτικάρουμε προβληματικές συμπεριφορές ή ιδέες.

Πάμε τώρα παρακάτω σε μερικά προϊόντα κουλτούρας που έχουμε συζητήσει τελευταία.

Μας έχετε ρωτήσει αρκετές φορές πρόσφατα τη γνώμη μας για το Orange is the new black. Εγώ προσωπικά ως Κουήνη δεν καίγομαι ιδιαίτερα να το δω. Τα παρακάτω σχόλια γίνονται χωρίς να έχω δει τη σειρά και πάρτε τα απλώς ως τις πρώτες μου σκέψεις και ως γενικές εντυπώσεις από τα όσα έχω διαβάσει σχετικά.

Δεν εμπιστεύομαι την τύπα που το γυρίζει μετά τα χάλια του Weeds (πολλά χάλια όμως). Αν και αρκετές κριτικές επικεντρώνονται στο σημείο της εναλλακτικής σεξουαλικότητας, για μένα το θέμα είναι ξεκάθαρα ότι το ΟΙΤΝΒ συνεχίζει στο ίδιο θεματολογικό μοτίβο «λευκή αφελής γυναίκα που βρίσκεται ξαφνικά σε ‘αταίριαστο’ περιβάλλον». Μόνο και μόνο απ’ αυτό ξεκινάμε προβληματικά και δεν μου κινείται το ενδιαφέρον καν να κάτσω να δω τη σειρά.

Πριν διαβάσω τίποτα μου φαινόταν προβληματική μια σειρά γραμμένη από λευκή, η οποία έχει λευκή πρωταγωνίστρια και διαδραματίζεται σε φυλακή. Από τα όσα τελικά διάβασα, η Kohan δεν καταφέρνει να κάνει κάποιο ουσιώδες σχόλιο γύρω από τις φυλετικές διακρίσεις στην Αμερική που δημιουργούν τεράστια ανισότητα στους φυλακισμένους πληθυσμούς.

Και μια ατάκα της πρωταγωνίστριας: «I am in here because I am no different from anybody else in here. I made bad choices, I committed a crime, and being in here is no one’s fault but my own.» Ερμ, όχι ρε φιλινάδα. Δεν πάει ακριβώς έτσι. Οι μαύροι Αμερικάνοι έχουν τεράστια ιστορία σκλαβιάς, περιθωριοποίησης, δαιμονοποίησης και διακρίσεων και μέχρι σήμερα συλλαμβάνονται συχνότερα και καταδικάζονται πιο αυστηρά από λευκούς που έχουν κάνει τα ίδια εγκλήματα.

Οι χαρακτήρες που χρησιμοποιεί φαίνεται να έχουν τη βάση τους σε κλασικά στερεότυπα για τις Αφροαμερικανίδες και ως εκ τούτου δεν μου κινεί ιδιαίτερα το ενδιαφέρον.

Το πιο θετικό σχόλιο που έχω διαβάσει μέχρι στιγμής για τη σειρά είναι ότι παρ’ ότι αποτυγχάνει εντελώς να δώσει σημασία στα φοβερά race issues του θέματός του, έχει καταφέρει ν’ αυξήσει την ορατότητα κάποιων τρανς* θεμάτων μέσω του χαρακτήρα της Sophia Burset την οποία υποδύεται η Laverne Cox που είναι πράγματι μια τρανς* γυναίκα (αμήν).

Αντίστοιχες ενστάσεις είχα εξ αρχής και με τη σειρά Girls της Lena Dunham. Δεν έχω ασχοληθεί να τη δω γιατί μου βρωμάει προνόμιο. Νέες, σπουδαγμένες, λευκές γυναίκες με λεφτά. Και πόσο μάλλον στο Μπρούκλιν το οποίο έχει λευκό πληθυσμό μόνο κατά το ένα τρίτο.

Φυσικά, και στην περίπτωση της Duhnam και σε αυτήν της Kohan, χαίρομαι που υπάρχουν ως γυναίκες δημιουργοί μέσα σ’ έναν χώρο με φοβερή ανισότητα στη συμμετοχή. Εάν όμως κοιτάμε μόνο αυτό, χάνουμε την ευκαιρία να εξετάσουμε την κουλτούρα που παράγουν μέσα από τις δημιουργίες τους. Δεν μπορώ να υποστηρίξω το Girls ή το ΟΙΤΝΒ απλώς επειδή είναι από γυναίκες δημιουργούς εάν πιστεύω πως δεν με καλύπτουν. Το ότι κάτι είναι καλύτερο από κάτι άλλο δεν σημαίνει πως είναι καλό.

Και να ένα άρθρο που μας φέρνει ωραιότατα και στη συζήτηση των προβληματικών πραγμάτων που λένε άνθρωποι που θαυμάζουμε, σεβόμαστε, αγαπάμε ή απλώς μας αρέσουν:

– What the ‘Girls’ spat on Twitter tells us about feminism

Εδώ αναλύεται με διαθεματική σκοπιά ο τρόπος όπου η Caitlin Moran, η οποία χαιρετίζεται ευρέως ως μια δυναμική φεμινιστική φωνή στην Αγγλία, αντιμετωπίζει τις διαθεματικότητες που αφορούν εκατομμύρια γυναίκες:

On Friday evening, journalist Caitlin Moran trailed her big Saturday interview with actor and screenwriter du jour, Lena Dunham, on Twitter. Someone named @lizziecoan replied to ask: «did you address the complete and utter lack of people of colour in girls in your interview? i sure hope so!» Moran’s response: «Nope. I literally couldn’t give a shit about it.»

Αυτή η αντιμετώπιση που μας έκανε να ανατριχιάσουμε θα μας έκανε και να φτύσουμε λίγο καφέ από τη μύτη αν δεν μιλάγαμε για την Caitlin Moran. Γιατί δεν ήταν η πρώτη φορά που έκανε απαίσια σχόλια. Αφότου το βιβλίο της «How to be a woman» (απίστευτα προβληματικός τίτλος / περιεχόμενο) την έφερε στο προσκήνιο, η Moran έχει επιδείξει ρατσισμό, cis-σεξισμό / τρανσφοβία, απίστευτη ρητορική για τον βιασμό και την αναπηρία και γενική έλλειψη συναίσθησης και διαθεματικότητας.

Η συνέντευξη της Moran αποσύρθηκε από το περιοδικό Bitch όπου ήταν να δημοσιευτεί. Η αρχισυντάκτρια του περιοδικού εξήγησε τη στάση της σε άρθρο:

Moran’s tweets topped off some uncomfortable asides I found in How to Be a Woman—jokes about devastating wars in non-Western countries, flippant use of the word «tranny,» burlesque is cool/burqas are bad—and confirmed a nonintersectional feminism I don’t want to support. Moran’s lack of public accountability didn’t help either. Moran, of course, isn’t the only person—nor the only feminist—who has this problem. Lack of self-awareness, privilege-denial, and «literally not giving a shit» about the representation of women of color are symptomatic of the mainstream feminism movement right now. Bitch doesn’t always get it right either.

Και η Moran όντως δεν είναι μόνη. Εκτός από τις τρανσφοβικές (TERFs) φεμινίστριες που αργά αλλά σταθερά σπρώχνονται στο περιθώριο του κινήματος, έχουμε δυστυχώς αρκετές περιπτώσεις φεμινιστριών, δημοφιλών στην ποπ κουλτούρα, που αναπαράγουν και ενδυναμώνουν κυριαρχικό λόγο, στερεότυπα και απόψεις για περιθωριοποιημένες ομάδες.

Για παράδειγμα, πρόσφατα αναδημοσιεύτηκε παντού η απάντηση της Amanda Palmer (Dresden Dolls) προς την Daily Mail. (Σε ένα λάιβ της στο Γκλάστονμπερι φάνηκε το βυζί της, η φυλλάδα Daily Mail έγραψε έναν μισογύνικο εμετό και η Πάλμερ απάντησε με ένα έξυπνο τραγούδι.)

Την ιστορία δεν την μοιράστηκα γιατί έχω διάφορα ζητήματα με την Πάλμερ η οποία άπειρες φορές στο παρελθόν έχει επιδείξει φοβερά προβληματική συμπεριφορά για ζητήματα αναπηρίας, φυλής, πάχους κ.ο.κ..

Περισσότερα και στα notes του ποστ και εδώ. (Προσωπικά ενοχλήθηκα και με το ότι στο αρχικό άρθρο αναφέρονται ως «awesome people» η Moran και ο Russel Brand.)

Άλλη μια περσόνα που χαιρετίζεται ως προοδευτική και φεμινιστική ενώ την ακολουθεί ένα σμήνος προβληματικών σχολίων είναι η Laci Green, της γνωστής σειράς στο youtube. Αρνούμαι να την προωθήσω ως προοδευτική τη στιγμή που είναι τρανσφοβική cis-σεξίστρια, παχοφοβική και ableist μεταξύ άλλων.

Το κοινό σημείο ανάμεσα στην Moran, την Palmer και την Green είναι η χαρακτηριστική άνεση με την οποία πάντα αρνούνται να τσεκάρουν το προνόμιό τους, να εξετάσουν τις απόψεις τους, να ζητήσουν συγγνώμη ή να συμμετάσχουν με σεβασμό σε οποιαδήποτε κουβέντα που μπορεί να εξελίξει λίγο τις απόψεις τους.

Κανείς δεν είναι τέλειος, κανείς μας δεν ξεκίνησε γνωρίζοντάς τα όλα. Η κοινωνική δικαιοσύνη είναι μια τεράστια ομπρέλα που καλύπτει όλα τα θέματα που μας απασχολούν ως διαθεματικές φεμινίστριες και ως τέτοιες θεωρούμε εαυτές υποχρεωμένες να επανεξετάζουμε τη στάση μας, τις απόψεις μας και τις πράξεις μας. Είναι το απολύτως λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε.

Οποιαδήποτε περσόνα και οποιοδήποτε προϊόν κουλτούρας δεν με καλύπτει 1. δεν είμαι υποχρεωμένη να το καταναλώνω και, 2. δεν είμαι υποχρεωμένη να το στηρίζω ή να το δικαιολογώ.

Τέλος, για να βγάλει νόημα όλο αυτό το σεντόνι:

MY FEMINISM WILL BE INTERSECTIONAL OR IT WILL BE BULLSHIT

Τόσο απλά.

* Είναι σαφές πως υπάρχουν πολύ χειρότερα πράγματα εκεί έξω, αλλά σχολιάζω αυτά γιατί έχουν την ιδιαιτερότητα ότι πλασάρονται ως φεμινιστικά ή προοδευτικά χωρίς να ακούγονται πολύ σχόλια για το πόσο προβληματικά είναι.

Περισσότερο διάβασμα:

– How to be better: on intersectionality, privilege and silencing | stavvers

– Intersectionality for Dummies | Black Feminists

– Feminists are fine with being bigots if it’s just ableism | tekanji

– Feminist Disavowal Of Cissexism | Genderbitch

– The Right to Talk about Fat Experience | Fat Body Politics

– The distress of the privileged | The Weekly Sift