Ροζοποίηση

Posted on 19/06/2013 από

24


Το ροζ χρώμα το απεχθάνομαι από μικρή. Αν κανένας συγγενής μου έφερνε δώρο ρούχο ή παιχνίδι ροζ, δε δίσταζα να φωνάξω αγενέστατα: «μπλιαααααξ!!!». Ο εφιάλτης της παιδικής μου ηλικίας αναβίωσε όταν πρόσφατα βρέθηκα σε ένα πολυκατάστημα για να αγοράσω ένα δώρο για την κόρη μιας φίλης. Ροζ παντού: ροζ- φούξια, ροζ ξεπλυμένο, ροζ ταραμοσαλατί. Είναι αδύνατο να αποφύγει κανείς τη ροζ χιονοστιβάδα, εκτός αν αποφασίσει να μάθει πλέξιμο.

Όταν ανακάλυψα τις PINKstinks ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Οι Pinkstinks είναι μια καμπάνια που ξεκίνησε το 2008 στη Μεγάλη Βρετανία ως αντίδραση ενάντια στην στερεοτυπική απεικόνιση των γυναικών στα είδη που απευθύνονται σε παιδιά. Το πρόβλημα, φυσικά, δεν είναι το χρώμα καθεαυτό αλλά οι συμβολισμοί και οι συνδηλώσεις του. Η πρωτοβουλία ανήκει στις αδερφές Abby και Emma Moore, οι οποίες παρατήρησαν ότι τα κορίτσια μπαίνουν σε ένα όμορφο μικρό κουτάκι μέσα από τα επιθετικά ροζ και beauty-oriented παιχνίδια. Ο ροζ κατακλυσμός υπονοεί ότι υπάρχει ένας μόνο τρόπος για να είσαι κορίτσι: χαριτωμένη, πριγκίπισσα, κολλημένη με τη μόδα και την κουλτούρα των σελέμπριτις τύπου Paris Hilton.

Pink has become the trademark colour that represents modern girlhood. It seems no “girl” product/item of clothing is safe, with just about anything being able to be pinkwashed in order to perpetuate the myth that girls have an innate love for the colour – they don’t, it’s a construct. The stuff is endemic; the marketing is aggressive, insidious and inescapable. Girls’ toys are now predominantly about prettification (…) Pink is an umbrella concept, succeeding in creating on sexist, damaging, brand-like image of girls.

Οι Pinkstinks καταγγέλλουν προϊόντα, media και τακτικές μάρκετινγκ που αποδίδουν «παραδοσιακούς» και περιοριστικούς ρόλους στα κορίτσια. Προσπαθούν να αναστρέψουν τη ροζοποίηση της κοριτσίστικης ηλικίας προωθώντας μάρκες ρούχων με σχέδια που είναι ουδέτερα και unisex, όπως τα Hei Moose και τα Tootsa MacGinty. Πρωτοστατούν επίσης σε μποϋκοτάζ ενάντια σε διάφορες εταιρίες ρούχων και παιχνιδιών, με σκοπό να τις πείσουν να αποσύρουν προϊόντα που αναπαράγουν σεξιστικά μηνύματα, όπως πέτυχαν με το μπλουζάκι της Primark με το σύνθημα «S is for Super, Shopaholic, Soon-to-be-Supermodel.»

Ομοίως η οργάνωση Let Toys Be Toys πριν από μόλις ένα μήνα διαμαρτυρήθηκε για την παιδική σειρά των Marks & Spencer’s με την γελοία ονομασία “Boys Stuff” (παιχνίδια δράσης όπως γούκι- τόκι) και “Lil Miss Arty” (τέχνη και χειροτεχνία). Η ένσταση είναι ότι ο διαχωρισμός αυτός περνάει το απλοϊκό μήνυμα ότι η περιπέτεια είναι για τα αγόρια και η χειροτεχνία για τα κορίτσια.

Ροζοποιημένα επιτραπέζια και σπα σοκολάτας

Το 1993 κυκλοφόρησε το επιτραπέζιο παιχνίδι Perfect Wedding, όπου τα κορίτσια μπορούσαν να αγοράσουν τα πάντα γύρω από το γάμο, το δαχτυλίδι, το νυφικό, το ταξίδι του μέλιτος, όλα εκτός από τον γαμπρό (αυτό πλέον γίνεται ευκολότερα μέσω facebook). Μπαίνω στον πειρασμό να δείξω τη συσκευασία για να θαυμάσουμε και το αξεπέραστο στυλ των early ‘90s:

1

Τα τελευταία χρόνια, κλασικά επιτραπέζια κυκλοφορούν σε «κοριτσίστικη» εκδοχή, όπως η ροζ Monopoly, όπου τα ακίνητα και τα ξενοδοχεία έχουν αντικατασταθεί από μπουτίκ και malls ή το Scrabble με λεξιλόγιο στην κατηγορία fashion. Τα κορίτσια εξακολουθούν να επιθυμούν να βάφουν τα δωμάτια και τις ντουλάπες τους ροζ, αλλά έχουν εμφανιστεί και νέες τάσεις όπως καλλιστεία για 5χρονες, σπα για κορίτσια, όπου οι ψωνισμένοι γονείς της «υψηλής κοινωνίας» μπορούν να πηγαίνουν τα καμάρια τους για να κάνουν μάσκες ομορφιάς με σοκολάτα και φρούτα.

Το γονίδιο της πριγκίπισσας

Αν είσαι κορίτσι πρέπει πριν απ’ όλα να είσαι πριγκίπισσα. Η Ντίσνεϋ είναι η πρώτη που εμφύσησε στα κορίτσια τη φιλοσοφία «είμαι πριγκίπισσα, άρα υπάρχω». Πάνω σε αυτό το μήνυμα, άλλωστε, βασίζεται μια αυτοκρατορία εκατομμυρίων δολαρίων. Θα μπορούσε να υπάρχει τουλάχιστον και μία άλλη ισοδύναμη μορφή, που να τους επιτρέπει να είναι ελεύθερα πνεύματα, απαλλάσσοντας τα από την τυραννία της τιάρας. Η Ντίσνεϋ όμως έχει σχεδόν αντικαταστήσει τη λέξη κορίτσι με τη λέξη πριγκίπισσα, στο βαθμό που κοντεύουμε να πιστέψουμε ότι τα κορίτσια έχουν την πριγκίπισσα στο DNA τους. Η υπόθεση ότι κάθε μικρό κορίτσι είναι, θέλει ή πρέπει να είναι πριγκίπισσα στην καθημερινή της ζωή, είναι από προβληματική έως άκυρη. Ακόμα κι αν κάποια κορίτσια απολαμβάνουν αυτή τη φαντασίωση, πρόκειται μόνο για μία έκφραση της παιδικής ζωής, η οποία δε χρειάζεται να επικαλύπτει όλες τις άλλες: εκείνη του έξυπνου κοριτσιού, του αστείου κοριτσιού, του αθλητικού κοριτσιού, κλπ. Γιατί πρέπει υποχρεωτικά όλες να χωρέσουν σε μία και μοναδική (και- μεταξύ μας- ξενέρωτη) κατηγορία;

2

Αυτή η μονολιθικότητα μου θυμίζει τις παιδικές αποκριάτικες στολές για κορίτσια που επίσης απεχθανόμουν από μικρή: νεράιδα, χιονάτη, μάγισσα, βασίλισσα της νύχτας- ό,τι σκατά μπορεί να σημαίνει αυτό ο τελευταίο. Από τη ζωή βγαλμένες όλες. (Δε θα ήταν άσχημο να υπάρχει και καμιά πιο ρεαλιστική στολή, όπως εκείνη της άνεργης).

Περιέργως, όσον αφορά τα αγόρια, η Ντίσνεϋ είναι πιο ευέλικτη στις αντίστοιχες αναπαραστάσεις. Δεν τους επιβάλλεται κάποιος συγκεκριμένος και αποκλειστικός χαρακτήρας. Μπορεί να τα δούμε ως πρίγκιπες, αλλά τους προσφέρεται και μια μεγάλη γκάμα εναλλακτικών χαρακτήρων, όπως υπερήρωες, πολεμιστές, πειρατές, εξερευνητές, κλπ.

Γιατί δεν μπορούν τα αγόρια να παίζουν με κούκλες;

Ο ακραίος διαχωρισμός ρόλων μέσα από τα παιχνίδια και τα ρούχα είναι επιζήμιος και για τα δύο φύλα. Τα χρώματα που προορίζονται για τα αγόρια είναι πιο μουντά και σοβαρά, σαν κάποιος στα παρασκήνια να σκέφτεται: «ας βάλω μερικές γκρι ρίγες σε αυτή την κόκκινη πυτζάμα, σε περίπτωση που ο μικρός μπερδευτεί και νομίσει ότι είναι κορίτσι». Εδώ σεξισμός και ομοφοβία αλληλοδιαπλέκονται. Άρα, πεταλούδες, λουλουδάκια, γατούλες, βγαίνουν εκτός. Η ροζ καρδούλα σαν σύμβολο τοποθετείται μόνο σε κοριτσίστικα αντικείμενα.
Χρειάζεται επίσης να αναρωτηθούμε πώς η «κουλτούρα της πριγκίπισσας» επηρεάζει όχι μόνο τα κορίτσια που δε θέλουν να έχουν καμία σχέση με τις πριγκίπισσες αλλά και τα αγόρια που θα ήθελαν τα ίδια να είναι ή να παριστάνουν τις πριγκίπισσες. Αυτό το τελευταίο ενδεχόμενο αποτελεί μεγάλο ταμπού. Τα αγόρια αποκλείονται από δραστηριότητες οι οποίες απευθύνονται σε κορίτσια. Κι αυτός ο αποκλεισμός είναι πιο στεγανός. Για τα κορίτσια είναι ίσως πιο αποδεκτή η παρέκκλιση του να παίζουν με «αγορίστικα» παιχνίδια π.χ. στρατιωτάκια. Για ένα αγόρι όμως είναι ό,τι χειρότερο να του αποδίδονται κοριτσίστικες ιδιότητες, όπως ντροπαλός, ευγενικός, συναισθηματικός, ήσυχος. Η έκθεση σε καταστάσεις φροντίδας, όπως η επαφή με κούκλες, λούτρινα ζωάκια, κλπ., απευθύνεται αποκλειστικά σε κορίτσια.

Άραγε για ποιο λόγο είναι τόσο υποτιμητικό να παίζει ένα αγόρι με κούκλες; «Επειδή οι κούκλες είναι για τα κορίτσια». Τότε αυτό που μοιάζει να καταλαβαίνουν τα αγόρια είναι ότι, το να είναι κανείς κορίτσι, δεν είναι απλώς διαφορετικό, αλλά κάτι πολύ ταπεινωτικό. Κάτι που προσπαθούν να αποφύγουν, εσωτερικεύοντας τις προσταγές του περιβάλλοντος και αρνούμενα πλευρές του χαρακτήρα τους οι οποίες μπορεί να μοιάζουν «κοριτσίστικες». Δεν είναι σκληρό και θλιβερό το γεγονός ότι τέτοιου είδους απαγορεύσεις στερούν από τα αγόρια την πρόσβαση σε φυσιολογικές πλευρές του παιχνιδιού, όπως π.χ. ο χορός; Μια άλλη συνέπεια αυτής της διάκρισης είναι ότι δεν παρέχεται στα αγόρια η ευκαιρία να εξασκήσουν το ρόλο της φροντίδας ενός παιδιού, μέχρι που γίνονται οι ίδιοι μπαμπάδες και περιμένουμε αυτόματα να αναλάβουν τα καθήκοντα της ενασχόλησης με το παιδί. Προφανώς και η προσομοίωση του ρόλου απέχει πολύ από την πραγματικότητα, αλλά τουλάχιστον θα βοηθούσε στο να μπει κάποιος στο τριπάκι ότι μια μέρα ίσως χρειαστεί να ταΐσει ένα μωρό.

Υπερσεξουαλικοποίηση των κοριτσιών

Από το φαινόμενο της ροζοποίησης, καταπιέζονται λοιπόν και τα δύο φύλα. Ωστόσο, σε ό,τι αφορά τα κορίτσια, πρέπει να αναδειχθεί ένα επιπλέον θεματάκι: η πρόωρη απεικόνιση τους ως αντικείμενα του σεξ. Η κουλτούρα που αποδέχεται το να φορούν μέικ- απ και σουτιέν με ενίσχυση οκτάχρονα κορίτσια, προωθείται από εταιρίες όπως η γνωστή αλυσίδα Walmart στις Η.Π.Α αλλά και τα καταστήματα Toys R Us. Είναι βέβαια δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ της απλής ροζοποίησης και μιας επιβεβλημένης σεξουαλικοποίησης των κοριτσιών. Κάποιες περιπτώσεις όμως είναι κραυγαλέες και εξοργιστικές. Η εταιρία Tesco καταδικάστηκε και απέσυρε τα Pole dancing kits (γουάτ;;;) για κορίτσια, το ίδιο και η WH Smith για τις σχολικές κασετίνες Playboy.

3

Με τα παιδικά μαγιώ η κατάσταση ξεφεύγει. Τα αμερικάνικα εσώρουχα Odabash κάνουν μια ακριβή μεταφορά από σέξυ μαγιώ ενήλικης γυναίκας, σε παιδική εκδοχή με την ονομασία Baby Heart. Αν κάτι αντίστοιχα προκλητικό και με σεξουαλικό υπονοούμενο σχεδιαζόταν για νεαρά αγόρια, ο σχεδιαστής θα κατηγορούνταν για παιδοφιλία, ιδιαίτερα αν ήταν άνδρας. Αντιθέτως, τα μαγιώ για αγόρια της ίδιας ηλικίας, είναι βερμούδες με ψάρια και καρχαρίες. Η διαφορετική αυτή προσέγγιση του παιδικού κοινού είναι τόσο συχνή, που συνήθως περνάει απαρατήρητη. Τα αγόρια στην ηλικία των πέντε δεν προορίζονται να δείχνουν σέξυ, γιατί να δείχνουν τα κορίτσια; Επιπλέον, η προτεραιότητα που δίνεται στο παίξιμο του ρόλου ενός μικρομέγαλου ροζ πλάσματος εμποδίζει τα κορίτσια να είναι ο εαυτός τους. Η Ariel Levy στο βιβλίο Θηλυκές Φαλλοκράτισσες. Οι γυναίκες και η ανερχόμενη κουλτούρα του ξέκωλου, περιγράφει εξαιρετικά τον καταναγκασμό που αισθάνονται στην εφηβεία ώστε να δείχνουν όσο πιο λάγνες γίνεται ή αλλιώς, να «οικειοποιούνται το ξέκωλο».

4

Ευτυχώς, υπάρχουν και καλά νέα

Οι μεγάλες εταιρίες είναι παντοδύναμες και δεν ενδιαφέρονται για τίποτε άλλο παρά μόνο για την αύξηση των κερδών τους. Δεν είμαι καθόλου σίγουρη ότι είναι δουλειά κάποιων μαινόμενων μαμάδων να τις κυνηγάνε αλλά αυτό χρειάζεται να γίνει πιο οργανωμένα και μάλλον χρειάζεται να δείχνουμε όλοι και όλες μεγαλύτερη υπευθυνότητα και ως καταναλωτές. Η LEGO έλαβε υπόψη κάποιες διαμαρτυρίες και παρατηρήσεις και βελτίωσε τους νέους χαρακτήρες της, κατασκευάζοντας γυναικείες φιγούρες που ασκούν επαγγέλματα όπως παλαιοντολόγος, χημικός, και αστροφυσικός. Δεν είναι, βέβαια, δουλειά ούτε της LEGO να διδάξει στα παιδιά την ισότητα των φύλων αλλά μία τέτοια κίνηση αποτελεί ένα θετικό παράδειγμα, καθώς πρόκειται για μια εταιρεία με τεράστια επιρροή στο παιδικό κοινό παγκοσμίως.

5

Υπάρχουν τέλος, εναλλακτικά παιχνίδια, βιβλία και ταινίες που απευθύνονται σε γονείς και δασκάλους, τα οποία απεικονίζουν κορίτσια σε θέση ηγετών, ηρώων, νικητών, κλπ. Η τεράστια συλλογή Mighty Girl, προσπαθεί να βάλει τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση: τα παιχνίδια υποτίθεται ότι καλλιεργούν τη μάθηση, τη φαντασία και τη δημιουργικότητα. Τα παιδιά θα έπρεπε να επιλέγουν ελεύθερα να ασχοληθούν με τα παιχνίδια που τους ελκύουν ώστε να αισθάνονται αυτοπεποίθηση και να διαμορφώσουν την ταυτότητα τους χωρίς να τους επιβάλουμε μονότονα και συγκεκριμένα διχοτομικά σχήματα με ό,τι αυτά συνεπάγονται…

6

Περισσότερο διάβασμα:

Reel Girl: Imagining gender equality in the fantasy world

Princess-Free Zone

The Achilles Effect: Boys, Masculinity, and Gender Stereotypes

Cinderella Ate My Daughter: Dispatches from the Frontlines of the New Girlie-Girl Culture | Peggy Orenstein

– Historical Perspective on the LEGO Gender Gap | David Pickett
Part I
Part II
Part III
Part IV

– Lego and Gender | Feminist Frequency
Part 1
Part 2

Pink toys ‘damaging’ for girls | Harry Wallop

Και τέλος, η Riley (video): Riley on Toy Marketing for Girls and Boys

Posted in: Άρθρα