Κάποιες σκέψεις για το δικαίωμα στη ζωή και τον πόνο και τις συλλογικές μας ευθύνες σε αυτό το δικαίωμα

(Μέχρι να μάθουμε ότι οι ζωές των άλλων αξίζουν ίσα τον θρήνο και έχουν ισότιμη απαίτηση από εμάς στον θρήνο – ιδιαίτερα εκείνες που βοηθήσαμε στο να εξαλειφτούν – δεν είμαι σίγουρη πως θα βρεθούμε ποτέ στον δρόμο να ξεπεράσουμε το πρόβλημα της απανθρωποίησης. – Τζούντιθ Μπάτλερ)

Ξέρω, είναι πολύ νωρίς για θυμό. Το συναίσθημα που επικρατεί τώρα είναι η λύπη. Δεν είναι ώρα για κριτική ίσως ακόμα, αφού προέχει η αντιμετώπιση. Αλλά έτσι κι αλλιώς, δεν είναι πολλά εκείνα που μπορώ να κάνω από εδώ. Χτές σώπασα, ετοίμασα έναν οδηγό με πληροφορίες που βρήκα διάσπαρτες για υπηρεσίες/ αγαθά σε άτομα και ζώα που επηρεάζονται από τις φωτιές στην Αττική τώρα και τον μοιράστηκα. Δεν είπα τίποτα άλλο. Σήμερα όμως θέλω να μιλήσω.

Για αρχή, να σας παρακαλέσω όλ@ να σταματήσουμε να μοιραζόμαστε φωτογραφίες φρίκης, να σταματήσουμε να καταναλώνουμε και να αισθητικοποιούμε τον πόνο και την απελπισία και τον θάνατο. Δεν χρησιμεύει σε τίποτα η αναδημοσίευση φωτογραφιών που απεικονίζουν την καταστροφή, ιδιαίτερα όταν απεικονίζουν και ανθρώπους. Όπως γίνεται συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις, πολλές φωτογραφίες μάλιστα αφορούν στην πραγματικότητα άλλες καταστροφές, διαγράφοντας ουσιαστικά την πραγματικότητα των ανθρώπων που βίωσαν τόσο εκείνες τις καταστροφές, όσο και αυτή.

Ακόμα, πολλ@ αναδημοσιεύουν φωτογραφίες ανθρώπων, ανάμεσά τους και παιδιών, ως αγνοουμεν@. Πολλ@ από αυτ@ έχουν βρεθεί. Σας παρακαλώ, όταν δημοσιεύετε τέτοιες φωτογραφίες, έχετε την ευθύνη να ελέγχετε συνέχεια τις πηγές σας, να βεβαιώνεστε πέρα από κάθε αμφιβολία πως όντως πρόκειται για αγνοούμενα πρόσωπα και πως η αναδημοσίευση μπορεί όντως να βοηθήσει στον εντοπισμό τους. Κι έχετε την ευθύνη να ελέγχετε συνέχεια τις εξελίξεις και να διαγράφετε τις φωτογραφίες αυτές όταν τα άτομα αυτά έχουν πια βρεθεί.

Δεν θέλω να αμφισβητήσω την ευαισθησία τ@ οποι@δήποτε. Ίσως όμως να πρέπει να αμφισβητήσουμε τη συλλογική μας ευαισθησία? Γιατί η ευαισθησία μας δεν θα έπρεπε να εξαντλείται ούτε καν να βρίσκει έκφραση στην απλή αναπαραγωγή φρικτών εικόνων, χωρίς καν την στοιχειώδη έρευνα. Λυπάμαι, αλλά δεν είναι απλά μια λεπτομέρεια. Πρόκειται για ανθρωπ@, για ζωές, για εμπειρίες και μνήμες και συναισθήματα και βιώματα ανθρώπων. Τα οποία μάλλον ακυρώνουμε με την αναπαραγωγή τους σε λάθος πλαίσιο, με την κατανάλωση της φρίκης, στο δικό μας ασφαλές πλαίσιο.

Πριν να αναδημοσιεύουμε φωτογραφίες νεκρών/ πληγωμένων/ πονεμένων παιδιών και γενικότερα ανθρώπων (συχνά με λάθος πληροφορίες, θα το ξαναπώ), ας αναρωτηθούμε αν θα μας άρεσε να βλέπαμε δημόσια τις δικές μας φωτογραφίες ή τις φωτογραφίες δικών μας ανθρώπων σε τέτοιες στιγμές. Ας αναγνωρίσουμε πως όλ@ έχουν δικαίωμα στο ιδιωτικό του θρήνου και του πόνου τους και πως αυτό το δικαίωμα είναι μεγαλύτερο από την προσωπική μας ανάγκη να διατρανώνουμε τις ευαισθησίες μας.

Δεν πιστεύω πως η αναπαραγωγή εικόνων φρίκης μπορεί να είναι ποτέ χρήσιμη σε ο,τιδήποτε. Μάλιστα, θεωρώ πως αυτή η αναπαραγωγή μας αναισθητοποιεί, κάνοντάς μας να συνηθίζουμε την φρίκη και τη βία τόσο ώστε να την ανεχόμαστε ή/ και να την ασκούμε με μεγαλύτερη ευκολία. Και τραυματίζει παιδιά που τις βλέπουν, καθώς και ενήλικες και κυρίως εκείν@ που έχουν ήδη τραυματικά βιώματα.

Τέλος, η τεράστια αλληλεγγύη που έχει αναπτυχθεί αυτές τις μέρες, από τη μια με συγκινεί κι από την άλλη με προβληματίζει. Με προβληματίζει που δεν δείχνουμε ανάλογη ευαισθησία κι ετοιμότητα σε άλλες περιπτώσεις, αλλά μόνο όταν οι επηρεαζόμεν@ είναι Ελλην@. Με προβληματίζει η τόση ετοιμότητα να συλλεχθούν είδη ανάγκης και να σταλούν στις περιοχές που έχουν πληγεί, όταν οι αρμόδιοι φορείς εκεί δηλώνουν ήδη υπερπλήρεις κι ενώ δίπλα μας βρίσκονται πολλ@ άλλ@ άνθρωπ@ που χρειάζονται επίσης την αλληλεγγύη μας. Σε τέτοιο σημείο που να βλέπω δημοσιεύσεις, ακόμα και από άλλες χώρες, πως χαρίζονται παιδικές τροφές, με σχόλια ανθρώπων να τις ζητούν επειδή τις χρειάζονται και σχόλια πιο κάτω «καλύτερα να τις στείλεις στους πληγέντες από τη φωτιά.» Δεν είναι ανταγωνισμός και κάτι δεν μου κάθεται καλά.

Όπως επίσης κάτι δεν μου κάθεται καλά που ανθρωποι που η ελληνική κοινωνία περιθωριοποιεί, δαιμονοποιεί και αναθεματίζει, ρίχνονται στον κίνδυνο για να προστατέψουν αυτ@ που τώρα κινδυνεύουν. Κι αναρωτιέμαι, είναι από υπερβολική καλοσύνη κι ανιδιοτέλεια; Είναι επειδή αυτός είναι ίσως ο μόνος τρόπος που τους αφήνεται για να αποδείξουν την ανθρώπινη ιδιότητά τους σε αυτήν την κοινωνία? Είναι ίσως η μόνη τους ελπίδα να αναγνωριστούν και οι ίδι@ ως άνθρωποι και μέλη αυτής της κοινωνίας και να γίνουν ίσως αποδεκτ@; Είναι επειδή οι δικές τους ζωές θεωρούνται αναλώσιμες, μη αξιοβίωτες και μη αξιοθρήνητες; Είναι όλα αυτά μαζί μήπως; Και δεν μπορώ να μην διερωτηθώ πόσ@ θα έκαναν το ίδιο για αυτ@. Και δεν μπορώ να μη διερωτηθώ πόσ@ μετανάστ@ να έχουν επίσης πληγεί και αν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες με τ@ Έλλην@ για να επιβιώσουν, να βρουν αλληλεγγύη και καταφύγιο κι αποκατάσταση. Όπως δεν μπορώ να μην διερωτηθώ για τις πιθανότητες και τις συνθήκες των πιο φτωχών, των γυναικών, των αναπήρων, των πιο ευάλωτων κοινωνικά μέσα στη φωτιά. Έχοντας μάλιστα κατά νου πως άνθρωποι σκοτώθηκαν επειδή δεν είχαν πρόσβαση σε ασφαλείς διόδους διαφυγής, επειδή δεν είχαν πρόσβαση στη θάλασσα και στον δρόμο! Πίσω από ιδιωτικές παραλίες και διόδια που παράμειναν κλειστά ακόμα κι όταν απειλούνταν οι ζωές τους, που παράμειναν κλειστά στερώντας τους τις ζωές τους.

Γιατί τελικά η αλληλεγγύη και η ανθρωπιά, όπως και οι πιθανότητες επιβίωσης και το δικαίωμα στον θρήνο, δυστυχώς έχουν και χρώμα και εθνικότητα και φύλο και τάξη και προσβασιμότητα. Γιατί δυστυχώς ακόμα και ο θρήνος εθνικοποιείται. Και γιατί οι φυσικές καταστροφές δεν είναι και τόσο φυσικές τελικά. Και αυτά είναι ακόμα πιο στενάχωρα.