Διαθεματικότητα γιατί χανόμαστε! – Τα Καμένα Σουτιέν στο 2ο Patras Pride

Την Παρασκευή, 23/06/17, ξεκίνησε το δεύτερο Πράιντ της Πάτρας. Τα Καμένα Σουτιέν συμμετείχαν στη διοργάνωση με ένα κείμενο που διαβάστηκε την πρώτη μέρα, στο πλαίσιο ομιλιών σχετικά με το ευρύ θέμα της διαθεματικότητας.

Θέλαμε πραγματικά να ευχαριστήσουμε τ@ς διοργανωτ@ς του Πράιντ Πάτρας και για την επικοινωνία τους μαζί μας αλλά κυρίως για τον άμεσο τρόπο που αντέδρασαν απέναντί μας όταν ήρθε στο προσκήνιο ένα προβληματικό ζήτημα. Ήμασταν προετοιμασμένες να έχουμε κακή αντιμετώπιση, αλλά αντ’ αυτού, η απάντηση ήταν ήπια, μετρημένη, με αναγνώριση του προβλήματος και άμεση πρόταση ικανοποιητικής λύσης.

Μακάρι κάθε διοργάνωση να είναι τόσο όμορφα συμπεριληπτική και πολιτικά παρούσα. Μπορείτε να βρείτε το event του πράιντ εδώ, και το ίδιο το Pride Patras εδώ. Ακολουθεί το κείμενο, όπως διαβάστηκε:

Καλησπέρα,

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε το Πράιντ Πάτρας για την πρόσκληση και ευχόμαστε τα καλύτερα για τη διοργάνωση παρ’ ό,τι δεν μπορέσαμε να βρεθούμε αυτοπροσώπως εκεί!

Συνεχίζοντας μετά από μια σειρά ομιλιών σχετικά με τη διθεματικότητα, θα θέλαμε να μιλήσουμε σύντομα γενικά και λίγο πιο ειδικά για την τομή της διαθεματικότητας και του προνομίου.

Ο όρος διαθεματικότητα δημιουργήθηκε και πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τη μαύρη θεωρητικό και καθηγήτρια νομικής Kimberlé Crenshaw τη δεκαετία του 1980 για να προσεγγίσει νομικά εργασιακές διακρίσεις που βίωναν μαύρες γυναίκες και να καταδείξει τα πολλαπλά επίπεδα αυτής της καταπίεσης σε δικαστήριο.

Οι φεμινιστικές πολιτικές είναι το πρώτο σημείο, κινηματικά, που αγκάλιασε την έννοια της διαθεματικότητας, κι αυτό συνέβη αφού διάφορες ομάδες γυναικών (μαύρες, λεσβίες, μουσουλμάνες, τρανς, φτωχές) πάλεψαν πολύ ενάντια στην πρόταση της ομοιομορφίας του κινήματος στο παρελθόν αλλά και σήμερα.

Η πιο συνηθισμένη κριτική απέναντι σ’ αυτές τις προσεγγίσεις είναι ότι είναι «διασπαστικές». Υπάρχει δηλαδή η υπόνοια ότι, προσπαθώντας να περιληφθούν πολλές διαφορετικές φωνές, το κίνημα χάνει τη δύναμή του. Όλ@ εδώ μπορούμε ν’ αναγνωρίσουμε αυτό το «επιχείρημα»: είναι άλλωστε συνηθισμένο μέσα στο ευρύτερο ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα και χρησιμοποιείται κάθε φορά που κάποια ομάδα που αντιστοιχεί σ’ ένα από τα λιγότερο ορατά γράμματα του ακρωνυμίου, φωνάζει πιο δυνατά απ’ το «επιτρεπτό».

Κατηγορίες όπως «αυτοπεριθωριοποιείσαι», «κάνεις κακό στον αγώνα» και άλλες αντιδράσεις που θυμίζουν μέχρι και την επίπονα συνηθισμένη φράση των ανδραρχικών «πρώτα θα έρθει η επανάσταση και μετά όλα τα άλλα».

Ξέρουμε όμως και ότι οι αγώνες μας είναι πιο δυνατοί όταν είναι συμπεριληπτικοί! Η ιστορία μας έχει δείξει ότι η αποσιώπηση μελών της ευρύτερης κοινότητάς μας, βλάπτει άμεσα κι εμάς και τους αγώνες μας ενώ η συμπερίληψη όσων περισσότερων οπτικών, ενδυναμώνει τα κινήματά μας, βοηθώντας τα ν’ ανθίσουν ιδέες και προκλήσεις απέναντι στην κανονικότητα που βλάπτει όλ@ς μας.

Σήμερα λοιπόν, ο όρος διαθεματικότητα χρησιμοποιείται για να εννοήσει όλες αυτές τις τομές στους άξονες των εξουσιαστικών καταπιέσεων που μπορεί να υφίσταται ένα άτομο. Οι κοινωνίες μας, οι κοινωνίες του πατριαρχικού καπιταλισμού της λευκής επικυριαρχίας, είναι ξεκάθαρο ότι ιεραρχούν τις ανθρώπινες ζωές και την αξία τους με βάση το χρήμα, την ηλικία, την ετεροφυλοφιλία, την επιτέλεση του φύλου μέσα στα προκαθορισμένα και επιτρεπτά πλαίσια κ.ο.κ., μια πραγματικότητα που είναι επίπονα ορατή και ολοένα φαίνεται περισσότερο, είτε μέσα από την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού, την αδιαφορία για τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων (όταν αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι λευκοί, σις, στρέιτ άντρες) αλλά και κάθε βία και αποσιώπηση που βιώνουν όσοι δεν εμπίπτουν στις κατηγορίες των «πολύτιμων» πολιτών.

Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως υπάρχουν πολλαπλές διακρίσεις που μπορεί να βιώσει ένα άτομο εξ αιτίας του φύλου, της τάξης, της φυλής, της θρησκείας, του βάρους, της ηλικίας, της ταυτότητας φύλου, του σεξουαλικού προσανατολισμού, της γλώσσας, της αναπηρίας, της υγείας, της ακαδημαϊκής γνώσης ή και της αναπαραγωγικής ικανότητας.

Κάθε ένας από αυτούς τους άξονες δημιουργεί δύο ομάδες: την ομάδα με προνόμιο και την ομάδα χωρίς προνόμιο. Μιας και οι άνθρωποι είμαστε πολυεπίπεδοι, έχουμε τομείς στους οποίους είμαστε προνομιούχοι και άλλους στους οποίους είμαστε μη προνομιούχοι. (Για παράδειγμα μια μεγαλοαστή μαύρη γυναίκα είναι προνομιούχα ταξικά, αλλά μη προνομιούχα έμφυλα και φυλετικά.)

Για κάθε άτομο, τα προνόμιά μας είναι σχεδόν αόρατα, αλλά οι διακρίσεις που βιώνουμε εξαιρετικά ορατές. Πολύ πιο εύκολα διαπιστώνεις μια συνθήκη που σου δυσκολεύει τη ζωή, που σε εξουσιάζει, που σε καταπιέζει, παρά μια συνθήκη που σε διευκολύνει την οποία εσύ θεωρείς δεδομένη αλλά άλλ@ όχι.

Το προνόμιο είναι αόρατο -είναι εκεί, πάντα διαθέσιμο, μόνιμο περίβλημα, και δύσκολα καταλαβαίνεις ότι υπάρχει ή ότι κάποι@ άλλ@ δεν έχει πρόσβαση σ’ αυτό. Η διαδικασία μέσα από την οποία συνειδητοποιούμε τα προνόμιά μας είναι χρονοβόρα και κοπιαστική (είναι δύσκολο να δεις και να αποδεχτείς κάτι που δεν έχεις συνείδηση καν πως σου διευκολύνει τη ζωή καθημερινά, και ακόμα παραπάνω όταν βιώνεις καταπίεση σε άλλους τομείς) αλλά αξίζει!

Η έννοια της διαθεματικότητας ενέχει και την απάντηση για το ζήτημα του προνομίου: χωρίς συναίσθηση των σημείων όπου τέμνονται οι καταπιέσεις μας δεν μπορούμε να έχουμε συνολική προσέγγιση των ζητημάτων κοινωνικής δικαιοσύνης.

Μια συχνή παρανόηση σχετικά με το προνόμιο είναι ότι υποδηλώνει κάτι για τον χαρακτήρα μας. Το προνόμιο δεν σημαίνει ότι είσαι κακός άνθρωπος. Δεν το ζήτησες -οι δυναμικές εξουσίας καθόρισαν εντελώς αυθαίρετα ότι θα το έχεις. Δεν χρειάζεται να έχεις ενοχές γιατί έχεις προνόμιο.

Χρειάζεται όμως δουλειά για να το τσεκάρεις, να το έχεις υπόψη σου, να μην το αφήνεις να κατευθύνει τη σκέψη και τις πράξεις σου χωρίς να το συνειδητοποιείς και τέλος, χρειάζεται να το χρησιμοποιείς για να στηρίζεις και να ενδυναμώνεις τα άτομα που δεν το έχουν.

Μια δεύτερη συχνή παρανόηση είναι πως μπορείς να αποποιηθείς το προνόμιό σου, και να μην το χρησιμοποιείς, άπαξ και το αναγνωρίσεις. Δεν είναι στο χέρι σου το αν θα έχεις προνόμιο ή όχι. Στο χέρι σου είναι να το αναγνωρίζεις και να καταλαβαίνεις τις δυναμικές που δημιουργεί, και όπου μπορείς να το χρησιμοποιείς για να ανυψώσεις καταπιεσμένες φωνές και εμπειρίες.

Η κατανόηση αυτή για το προνόμιο και τη διαθεματικότητα είναι ειδικά χρήσιμη μέσα στα ΛΟΑΤΚΙ+ και φεμινιστικά κινήματα καθώς μας επιτρέπει να πράττουμε τις πολιτικές μας με μεγαλύτερη ενσυναίσθηση και φροντίδα προς στα άτομα εντός ή κι εκτός των κινημάτων μας που χρειάζονται περισσότερη ενδυνάμωση, ορατότητα, στήριξη.

Καθώς ιστορικά, οι μεγαλύτερες αλλαγές έχουν προέλθει από τους αγώνες ατόμων σε λιγότερο προνομιούχες ομάδες, οφείλουμε να αναγνωρίζουμε το παρελθόν αυτό καθώς και την ιδιαίτερη κοινωνικοπολιτική συγκυρία της εποχής μας που θέτει στο στόχαστρο όλα τα άτομα που ανήκουν σε μη προνομιούχες ομάδες.

Ειδικά σήμερα, στο Πράιντ, έναν θεσμό που δημιουργήθηκε από την οργή μαύρων τρανς γυναικών απέναντι στη διαρκή καταπίεση και κακοποίησή τους, οφείλουμε να υποσχεθούμε πως οι φεμινισμοί μας, οι αγώνες μας για κοινωνική δικαιοσύνη, θα είναι διαθεματικοί ή θα είναι άκυροι.