Δεινόσαυροι και φεμινισμός

Το Jurassic Park το είχα δει όταν βγήκε στους κινηματογράφους πριν από 20 χρόνια ακριβώς και θυμάμαι ότι είχα πάθει πλάκα. Έχει δεινόσαυρους, ζωντανούς δεινόσαυρους, έχει αγωνία, έχει ρεαλιστική πλοκή, έχει απ’ όλα. Η πλοκή ήταν αυτό που θυμόμουν πιο πολύ, μετά από τη σκηνή με τους βελοσιράπτορες στο εστιατόριο. Και πολύ έντονα θυμάμαι τη σκηνή που η μικρή, η Λεξ, επαναφέρει τα συστήματα ασφαλείας στον υπολογιστή μόνη της. Δεν είναι η πρωταγωνίστρια αλλά έχει πολύ σημαντικό ρόλο και, όπως όλοι οι χαρακτήρες της ταινίας-ακόμα και μερικοί δεινόσαυροι, βασίζεται στις γνώσεις και στην εξυπνάδα της για να επιβιώσει. Και όταν ήμουν 12 χρονών μου άρεσε να βλέπω ένα κορίτσι στην ηλικία μου να σώζει τον αδελφό του, να βρίσκει λύσεις, να έχει τέλος πάντων νόημα η παρουσία του, να μην είναι στην ταινία μόνο για να δίνει κίνητρο στον πρωταγωνιστή να κάνει κάτι ηρωικό. Και να βλέπω δεινόσαυρους, δε θα το αρνηθώ αυτό.

Το Jurassic Park το έχω δει πολλές, πολλές φορές. Κάποια στιγμή είδα και το Lost World (τη συνέχεια του) αλλά ήταν τόσο, μα τόσο μάπα που το είχα διαγράψει από τη μνήμη μου. Την τρίτη ταινία μάλλον είχα προσπαθήσει να ξεχάσω ότι υπάρχει, δεν την έχω δει. Πρέπει να έχουν περάσει καμιά δεκαριά χρόνια από τότε που είδα τελευταία φορά το Jurassic Park, οπότε είπα να το ξαναδώ για να δω αν όντως είναι τόσο καταπληκτικό όσο το θυμάμαι. Είναι ΑΚΟΜΑ πιο καταπληκτικό! Και από πολλές απόψεις. Πρώτον, ρεαλιστικότατοι δεινόσαυροι. Δεύτερον, πολυδιάστατη πλοκή. Βιολογία, DNA, αρχαιολογία, εξελικτική θεωρία, βοτανολογία, θεωρία του χάους, φιλοσοφία, καπιταλισμός, υπολογιστές, επιστήμη εναντίον επιχειρήσεων, που όλα τα δείχνει η ταινία και τα εξηγεί χωρίς να θεωρεί ότι απευθύνεται σε χαζούς. Και δράση! Και αγωνία! Και δεινόσαυροι, το είπα αυτό;

Και λέω, αφού ήταν καλύτερο από ό,τι το θυμόμουν, δε βλέπω και το Lost World; Μπορεί να είναι κι αυτό καλύτερο, γιατί το θυμάμαι πολύ μάπα. Άλλωστε κι αυτό είναι βασισμένο σε βιβλίο από τον ίδιο συγγραφέα (ίσως οι λέξεις κλειδί εδώ είναι «βασισμένο πολύ χαλαρά»). Ναι, καλά. Είναι χάλια. Πολύ χάλια. Από πάρα πολλές απόψεις. Μπορώ να γράψω πολλές παραγράφους για το πόσο χάλια είναι αυτή η ταινία σε σύγκριση με την πρώτη αλλά δεν είμαστε μπλογκ κινηματογραφικής κριτικής, οπότε θα επικεντρωθώ στις δύο ταινίες από τη φεμινιστική σκοπιά. Δηλαδή στους γυναικείους χαρακτήρες και στη σχέση τους με τους αντρικούς.

Τη δρ Έλι Σάτλερ την υποδύεται η Λόρα Ντερν στο Jurassic Park. Είναι παλαιοβοτανολόγος και έχει απροσδιόριστη σχέση με τον Σαμ Νιλ (δρ Άλαν Γκραντ στην ταινία αλλά ποιος θυμάται πρώτα το όνομα του χαρακτήρα;). Βασική διαφωνία τους στην ταινία είναι ότι εκείνης της αρέσουν τα παιδιά ενώ ο Νιλ τα αντιπαθεί. Μου άρεσε πολύ το πώς παρουσιάζεται αυτό το θέμα από τους δυο τους. Εκείνη θέλει κάποια στιγμή να κάνει παιδιά, δεν του λέει όμως «άφησέ με τώρα έγκυο, με καλεί η μητρότητα». Εκείνος παρουσιάζεται σφιγμένος με τα παιδιά, κάπως πώς κάνεις έτσι βρε αδερφέ, χαλάρωσε λίγο.

Στο νησί η Έλι παρατηρεί ότι κάτι δεν πάει καλά με την τοπική βλάστηση. Όταν βρίσκει έναν άρρωστο τρικεράτοπα δεν ακολουθεί τους υπόλοιπους αλλά μένει να βρει γιατί είναι άρρωστος και αφού γίνει ο κακός χαμός πάει και διασώζει τον Γκόλντμπλουμ (δρ Ίαν Μάλκολμ στην ταινία αλλά πρώτον ποιος το θυμάται και δεύτερον το όνομά του είναι αστείο γραμμένο στα ελληνικά). Σε όλη την ταινία αντιμετωπίζεται ως μέλος της ομάδας, ως άτομο που είναι ικανό να παίρνει αποφάσεις και να τα βγάζει πέρα μόνη της, χωρίς προστασία. Όχι ότι δεν είναι ευάλωτη, αλλά τέλος πάντων ούτε έχει έναν άντρα να ανησυχεί γι’ αυτήν μόνιμα ούτε έχει κάποιον να την προστατεύει συνέχεια. Είναι χαρακτήρας που έχει ρόλο και δική της πλοκή, δεν είναι εκεί για να δικαιολογεί την ύπαρξη του πρωταγωνιστή. Φοβάται αλλά βοηθάει, πάει να ανεβάσει τους διακόπτες του ρεύματος για το πάρκο («όταν γυρίσω θα συζητήσουμε το σεξισμό σε συνθήκες επιβίωσης»), βοηθάει τον Νιλ να κρατήσει κλειστή την πόρτα για να μην μπει ο βελοσιράπτορας ενώ η Λεξ προσπαθεί να κλειδώσει την πόρτα μέσω υπολογιστή (χαμός) γιατί «δεν μπορείς να την κρατήσεις μόνος σου!», εξηγεί στον Χάμοντ γιατί είναι λάθος αυτό το πάρκο.

Παρόλο που η ταινία ξεκινά με το ότι εκείνη θέλει παιδιά, δεν είναι μητρικός χαρακτήρας. Δεν έχει πολλά πάρε δώσε με τα παιδιά, με τα παιδιά σε όλη την ταινία ασχολείται ο Νιλ(!). Δεν έχει το ρόλο της νοσοκόμας του Γκόλντμπλουμ, λέει ότι του έκανε μια ένεση και αυτό ήταν, δε χάνουμε πολύτιμο χρόνο της ταινίας να τη βλέπουμε να του καθαρίζει τις πληγές. Της την πέφτει ο γλίτσας ο Γκόλντμπλουμ αλλά δεν επικεντρωνόμαστε στον Νιλ, που, αν και δεν του είναι αδιάφορο που την πέφτουν στην περίπου γκόμενά του, δεν πάει να χτυπήσει το στήθος του για να διώξει τον επίδοξο εραστή. Η ταινία δίνει στην Έλι το περιθώριο να αντιμετωπίσει μόνη της το πέσιμο, είναι δική της υπόθεση, όχι του γκόμενού της. Είναι σοβαρός χαρακτήρας, την παίρνουν στα σοβαρά όλοι, συμβάλλει σημαντικά στην πλοκή, τα βάζει με βελοσιράπτορα με αληθοφανή τρόπο (τρέχοντας), οι αντιδράσεις της είναι όπως όλων των άλλων επιστημόνων, δε βασίζονται στο ότι είναι γυναίκα. Και μόνο που μου έκαναν εντύπωση αυτά είναι θλιβερό αλλά όχι παράξενο, αν σκεφτούμε ότι οι περισσότεροι γυναικείοι χαρακτήρες σε ταινίες δράσης είναι όπως η Σάρα Χάρντινγκ.

Τη δρ Σάρα Χάρντινγκ την παίζει η Τζουλιάν Μουρ στο Lost World. Είναι συμπεριφορική παλαιοντολόγος και γκόμενα του Τζεφ Γκόλντμπλουμ, που είναι ο πρωταγωνιστής αυτή τη φορά. Σημείωση, ο άλλος πρωταγωνιστής είναι ο Βινς Βον που, αν και τσαχπίνης, δεν είναι ποτέ καλό σημάδι σε ταινία, δεν ξέρω πώς τα καταφέρνει. Περιγράφεται σαν ελεύθερο πνεύμα, πρωτοπόρα επιστήμονας με πολλά χρόνια δουλειάς και μελέτης θηρευτών, που βάζει τη δουλειά πάνω από τη σχέση της («είμαι η ιδανική γκόμενα, ταξιδεύω πολύ», ναι, το είπε αυτό). Επίσης χρησιμοποιείται κυριολεκτικά για να δικαιολογήσει γιατί ο Γκόλντμπλουμ πάει στο νησί. Εκείνη δεν του έχει πει καν ότι έχει πάει. Εκείνος μαθαίνει ότι εκείνη είναι εκεί για δουλειά και πάει να τη σώσει γιατί ανησυχεί. Χωρίς υπερβολή, αυτός είναι ο λόγος, ότι ανησυχεί. Το πρώτο πράγμα που του λέει αυτή είναι «τι κάνεις εδώ; Δεν έρχομαι πίσω, είμαι μια χαρά εδώ» αλλά όχι, πρέπει να τη σώσει, γιατί… δεν ξέρω γιατί, επειδή εκείνη είναι ηλίθια; Δεν μπορεί να πάρει μια σωστή απόφαση; Δεν έχει καμία αίσθηση του κινδύνου αν και, όπως λέει, έχει χρόνια εμπειρίας με θηρευτές («συμπεριλαμβανομένου εσένα»); Αυτός ανησυχεί τέλος πάντων.

Με το που εμφανίζεται η Τζουλιάν ζητωκραυγάζουμε γιατί είχαμε ξεχάσει ότι παίζει αυτή στην ταινία και μετά μαθαίνουμε ότι είναι πολύ ενθουσιασμένη και ότι στο νησί έχει πάει για να εξετάσει τη θεωρία της ότι, σε αντίθεση με αυτό που πιστεύουν όλοι, ο τυραννόσαυρος Ρεξ δεν παρατάει τα μικρά του αλλά τα μεγαλώνει με τρυφερότητα και μάλιστα σε ζευγάρια. Μμμμναι νταξ, ας το καταπιώ. Η ταινία έτσι κι αλλιώς δεν έχει το σεβασμό για το κοινό της που είχε η πρώτη. Αφού μαθαίνουμε τι κάνει εκεί η Τζουλιάν έρχονται κάτι φυτοφάγοι δεινόσαυροι. Εκείνη ενθουσιάζεται και πάει να χαϊδέψει έναν, ενώ ξέρει ότι δεν πρέπει να έχουν καμία αλληλεπίδραση με τους δεινόσαυρους. Τι επιστήμονας και βλακείες, αφού είναι γούτσου γούτσου το δεινοσαυράκι, άχου το, πώς να κρατηθεί; Ο Τζεφ πάλι ανησυχεί, γιατί προφανώς είναι τόσο ηλίθια εκείνη που δεν ξέρω πώς επιβίωσε εκεί που παρακολουθούσε θηρευτές.

Από κει και πέρα ο ρόλος της Τζουλιάν είναι να πέφτει στις λάσπες, να κινδυνεύει, να μην μπορεί να σκαρφαλώσει ένα σχοινί και να κρατάει στην αγκαλιά της το μικρό τυραννόσαυρο. Χωρίς πλάκα. Α, κάποια στιγμή κάτι λένε με τον Γκόλντμπλουμ για τη σχέση τους αλλά έκανα rolleyes και δεν πρόσεξα, και εξηγεί δύο φορές τη συμπεριφορά του τυραννόσαυρου γιατί κοτζάμ επιστήμονας είναι, πρέπει να έχει και καμιά σοβαρή ατάκα. Κατά τα άλλα την πασπατεύει με τη γλώσσα του ο τυραννόσαυρος (μόνο εκείνη ανάμεσα σε καμιά δεκαριά άτομα-όλοι άντρες), ουρλιάζει, την τραβολογάνε στη ζούγκλα, την κρύβουνε, τη σπρώχνουνε να μην τη φάει ο δεινόσαυρος ή την αγνοούν. Δεν εννοώ ότι εκείνη προσπαθεί να πει κάτι σημαντικό και δεν την ακούνε, εννοώ ότι είτε υπάρχει είτε δεν υπάρχει δεν παίζει κανένα ρόλο. Επίσης εξαιτίας της τους επιτίθεται ο τυραννόσαυρος. Όλα στραβά πια αυτή η κοπέλα, και άχρηστη, και χαζή, και επικίνδυνη. Ξαναλέω, υποτίθεται ότι είναι κακοτράχαλη επιστήμονας.. Στο τέλος της ήρθε η φώτιση και ήξερε τι έπρεπε να κάνουν για να σώσουν το Σαν Ντιέγκο από τον τυραννόσαυρο (ναι, τέτοια ταινία είναι) και το έκαναν μαζί με τον Γκόλντμπλουμ. Ευτυχώς στην άσφαλτο δεν παραπατούσε όπως στη ζούγκλα.

Μετά είναι τα κορίτσια, η Λεξ (Αριάνα Ρίτσαρντς) στο Jurassic Park και η Κέλι (Βανέσα Λι Τσέστερ) στο Lost World. Η Λεξ ασχολείται με υπολογιστές («λέγε με χάκερ, όχι computer nerd») και είναι κλασική νέρντι έφηβη χωρίς τις χολιγουντιανές εφηβοϋστερίες. Όπως και η Έλι (και ο Τιμ, ο αδελφός της), είναι πολύ ανθρώπινη. Φοβάται και φωνάζει, αλλά και ψάχνει να βρει τρόπο να γλυτώσουν όταν τους επιτίθεται ο τυραννόσαυρος στο τζιπ. Σκέφτεται να ανάψει τον προβολέα για να τον τρομάξει, κάτι που τελικά του τραβάει την προσοχή, αλλά η ιδέα της είχε βάση και λογική. Δεν είναι χαζή. Ίσα ίσα, οι γνώσεις της για τους υπολογιστές αποδεικνύονται εξαιρετικά χρήσιμες και παίζει ρόλο στην πλοκή από μόνη της, άσχετα από τον πρωταγωνιστή. Έχει πολύ ωραία, αληθοφανή σχέση με τον αδελφό της και τον προστατεύει, η δράση είναι πολύ ωραία μοιρασμένη ανάμεσα στα αδέλφια. Για δευτερεύων χαρακτήρας είναι πολύ ενδιαφέρουσα και σου δίνει περιθώρια να βρεις κάτι δικό σου σε αυτήν.

Όταν εμφανίζεται η Κέλι στο Lost World πάλι ζητωκραυγάζουμε. Είναι η έφηβη κόρη του Γκόλντμπλουμ από παλιό γάμο. Επίσης είναι μαύρη. Και πάνω που φώναζα «γιούπιιιιιιιι διαφυλετικές σχέσεις χωρίς σκοπιμότητα, που παρουσιάζονται χωρίς σχόλιο, σαν κάτι φυσιολογικό», ε, δε γινόταν να μη μου το χαλάσει η ταινία και ακούστηκε το σχόλιο μεταξύ δύο τύπων «βλέπεις συγγενική ομοιότητα;» έτσι, χωρίς λόγο. Βλαμμένο Χόλιγουντ. Η Κέλι κάνει ενόργανη, είναι έξυπνη κοπέλα και θέλει να έχει σχέση με τον πατέρα της αλλά προφανώς εκείνος (ετοιμαστείτε για πρωτοτυπία) βάζει πρώτα τη δουλειά του. Επίσης είναι ο λόγος που ο Γκόλντμπλουμ θέλει να φύγει από το νησί. Πηγαίνει μαζί με την αποστολή χωρίς να το ξέρει κανείς και όταν την ανακαλύπτουν στο νησί ο Τζεφ φρικέρνει. Προσπαθεί να τις πιάσει και τις δύο από το τσουλούφι και να τις πάει πίσω αλλά αυτές έχουν επιχειρήματα και τον στριμώχνουν τον καημένο και μετά γίνεται χαμός και το ξεχνάμε αυτό.

Μετά σχεδόν σε όλη την υπόλοιπη ταινία ξεχνάμε και την ίδια την Κέλι, εκτός από όταν είναι να την προστατεύσει ο πατέρας της. Όταν παίρνουν το τυραννοσαυράκι μόνο εκείνη σκέφτεται ότι θα έρθει ο μεγάλος τυραννόσαυρος και πρέπει να φύγουν ΤΩΡΑ. Ο Τζεφ την πάει σε ασφαλές μέρος, της υπόσχεται ότι θα την προστατεύει, φεύγει και πάει να προστατεύσει την Τζουλιάν και η πλοκή συνεχίζεται χωρίς την Κέλι, που κάθεται και περιμένει. Μετά κι αυτή το μόνο που κάνει είναι να ουρλιάζει συ-νε-χώς, να τρέχει, να πέφτει, να σκοντάφτει, να παραπατάει, τζάμπα η ενόργανη. Πολύ αργότερα έχει μια σκηνή που η ενόργανη της είναι χρήσιμη και ρίχνει κάτω ένα βελοσιράπτορα και μετά τα βρίσκει με τον πατέρα της. Αυτός είναι όλος ο ρόλος της. Πολύ κρίμα.

Οι γυναικείοι ρόλοι στο Lost World είναι προχειροφτιαγμένοι, γεμάτοι κλισέ. Όπως η πλοκή είναι ένας αδούλευτος αχταρμάς με μόνο σκοπό να δούμε δεινόσαυρους στο Σαν Ντιέγκο, έτσι και η γκόμενα του πρωταγωνιστή και η κόρη του χρησιμεύουν μόνο στο να έχει κάποια αφορμή αυτός να κάνει αυτά που κάνει. Και δεν είναι και από τις χειρότερες ταινίες από αυτή την άποψη, απλώς φαίνεται ακόμα χειρότερο επειδή το Jurassic Park ήταν τόσο καλό. Το Χόλιγουντ νομίζει ότι στις ταινίες δράσης υπάρχει χώρος μόνο για έναν πρωταγωνιστή, άντρα φυσικά (ποιος θέλει να δει γυναίκα; Μόνο αν δείχνει βυζί) γύρω από τον οποίο πρέπει να περιστρέφονται τα πάντα και ο οποίος πρέπει να τα κάνει όλα (καλά, τα σημαντικά). Μόνο που το Jurassic Park δείχνει ότι δεν είναι καθόλου έτσι. Και αυτή τη φορά η τεράστια ποιοτική διαφορά των δύο ταινιών φάνηκε πολύ. Όχι εισπρακτικά, γιατί το Lost World πήγε καλά. Το Jurassic Park όμως έχει μείνει στην ιστορία.

Από τις 5 Απριλίου προβάλλεται στην Αμερική το Jurassic Park σε 3D. Το πόσο ανυπομονώ να έρθει και εδώ δε λέγεται!

suzie